It ferhaal


Dit is it ferhaal fan in spleten famylje.

Se woeksen allegear op yn  Emmen, wêr't Sjouke Postma en Janna Jans in hotel runden. Harren trije âldste jonges waarden berne yn Meppel, de oare trije kamen ta wrâld nei't hja nei Emmen ferhuze wiene. Sjouke wie fan oarsprong in Fries, hij kaam fan in lyts gehucht 'Swarte Hoanne', heech yn it Noarden. 4 huzen, in kroech en in pleats pal achter de waddenseedyk.
Syn heit Jacob Jacobs Postma ferstoar jong op 39-jierrige leeftyd. Syn widdo Frouwkje Postma-Polstra en har lytse jonges Jacob(1975) en Sjouke(1974)bleaune achter mei mar yn lyts bytsje om fan te bestean.
In pear jier letter fûn syn mem in oare man, die syn libben wol mei har dele woe, mar op ien betingst: de jonges moasten weiwurde.
Om't de earme frou gjin ynkommen hie, waard de ôfspraak makke. De jonges Sjouke en Jacob gongen nei harren beppe yn Ljouwert. Beppe ferstoar in pear jier letter, en de jonges gongen útelkoar. Syn broer Jacob bleau yn Fryslân, Sjouke gong te wurkjen yn hotels yn Stienwyk, letter yn Meppel. Gjin skoalle mear, allinnich wurkje, wurkje.
Hjir kaam hij de leafde fan syn libben tsjin, Janna Jans fan Ruinerwold, bern út in ienfâldige boerefamylje. Fan myn heit ha'k fernaam dat Sjouke as jongfeint in kear as wat te folle sûpte, mar hjir rap fan genêzen waard troch de stringe Janna. Hij wie hielûnthâlder de rêst fan syn libben.
Twa bern ferstoarnen sadree't se ta wrâld kamen. Jacob kaam ta wrâld yn 1901, doe Hennie, doe Klaas. Allegear berne yn Meppel.
Sjouke kroech de kâns it hotel fan in sekere Meijer yn Emmen te runnen. Dus hja ferhuzen, mar wurken noch al yn tsjinst fan in oar. It fjirde bern kaam, it earste en iennichste famke, Frouwkje.
Mar Sjouke en Janna woene harren eigen nearing hawwe. Dus, mei hast gjin sinten, mar in protte grom en ûndernimmerskip, lieten hja harren eigen hotel bouwe, deun bij de krekt boude spoarwei en it nije stasjon yn Emmen.
De earste jierren wiene swier. Benammen Janna wurke hurd, moarns de earste, jûns de lêste dy't sliepen gong. Sjouke wie mear in man fan ideeën, die de boeken, en groeide mear en mear út ta in publike figuer yn Emmen. Hij siet foar de Vrijheidsbond - de liberalen - yn de gemeenterie, en letter wie hij ek al in fertsjinwurdigde foar de trije noardlike provinsjes yn Den Haag.
In 1910 waard harren fyfde bern berne, myn heit Johan Sjouke, ropnamme Joop.

Se moasten hurd wurkje, en alle bern moasten bytiden helpe yn it hotel. Mar it libben wie goed en de saken avensearden. Oant de earste Wrâldoarloch yn 1914. Ien fan de twa grutste stomme konflikten yn dizze ieu, neist in soart oare oarloggen. Nederlân slagge deryn neutraal te bliuwen, in protte Belgen flechte nei Nederlân, om't se net in doelleaze dea stjerre woene yn de "Killing fields" fan Flaanderen en Noard-Frankryk.
Se kamen ek safier as Emmen, in soart ferbliuwen yn Hotel Postma. Grif gjin bêst beteljende klanten, mar likegoed hertlik ferwolkomme troch Sjouke en Jannna. Foar de help dy't hja bean hiene yn dy tiid kroegen hja nei ôfrûn in "Mobilisatiekruis". Hjir rjochts stiet der in ôfbylding fan.

Fjouwer jier letter wie dizze ramp foarbij. Om it te fieren waard der in Fredeskastanjebeam plante yn de achtertún.

It libben gong troch, saken ek. Yn 1922 waard harren sechsde(of achtste, as jo de twa deaberne bern meitelle) berne. Wer in jonkje, Albert, ropnamme Bert. Op dat stuit hiene de trije âldste jonges it âlderlik nêst al ferlitten. Jacob en Hennie wieren nei see en Klaas studearde foar arsjitekt yn it Westen fan it lân.
Frouwkje hie in protte muzikaal talint. Hja koe goed pianospylje, spile ek mannich jierren oargel yn de Herfoarmde Tsjerke en waard pianolearares. Hja bleau har hele libben sûnder partner.
Joop wie wierskynlik de yntelligintste fan allegear, net botte technysk of artistyk begaafd sa as inkelde fan syn broers.
Bert, de Benjamin fan de famylje, wie ek tige bij de pinken, en en syn mem hie der sa no en dan de hannen fol oan.

Der waard útsteld, dat Jacob, de âldste, it hotel oernimme soe. Hij hie in soart jierren de catering op seeskippen dien, mar woe him no op de wal festigje mei de leafde fan syn libben, Frieda.
Yn1932 waard begûn mei de bou fan de "Kolhoop" , in hús ûntwurpen troch soan Klaas, as wente foar syn heit en mem njonken it hotel.
Úteindelik kaam alles goed mei dit hús, mar in skoftke seach it der net nei út. Sjoch: Kolhoop.
Op dat stuit wienen al fjouwer bern ta de doar út: Jacob wenne yn it hotel dernjonken, nei mannich jierren oer see. Hennie waard learaar, en sette  ôf mei syn frou nei en earste bern nei East-Ynje, in plak dêr't hij syn hele libben in swak foar hâlde. Klaas wurke as boukundich yngenieur en arsjitekt yn Utrecht mei syn frou Dora. Dizze broers hiene alletrije bern.

Joop gong teology studeare, earst yn Grins oan'e de universiteit, letter yn Amsterdam. Hij waard letter meniste dûmny.
Allinnich Frouwkje en Bert bleaune bij harren heit en mem yn de Kolhoop.

It opkommende Nasjonaal-Sosjalisme treau syn ferskuorrende skaad foarút oer Europa. Jacob sympatisearre mei harren ideeën. Seach de ekonomyske waaks en it groeide selsfertrouwen yn it easten. Hennie wie fier fuort yn Azië, mar sympatisearre totaal net. Klaas wie fûl tsjin.
Joop fernaam yn syn stúdzje oer de freeslike wize wêrop Stalin syn mei-menisten behannele yn de Sovjetunje en seach yn Hitler in goed tsjinwicht hjirtsjin. Klinkt as it útdriuwen fan de duvel mei Beëlzebub. Hij naam ek de mooglikheid oan, al yn oarlochstiid, om nei it gebied rûn Danzig te gean foar ûndersyk, mei help fan de pleatslike Dútse autoriteiten. In grutte stommiteit, nei myn oertsjûging.

Oarloch en oarlochsbarren dreaune foargoed in wich yn de famyljeferhâldingen. Tryst mar wier.
Doe't Dútse troepen Nederlân yn dinderen, krekt as oeral yn Europa, wie Jacob pleatslik wichtich man yn de Nederlânse Nationaal Socialistische Beweging, waarden Hennie en syn famylje troch de Jappen yn  kampen opsleatten, de bûngenoaten fan de nazis yn Azië, en rjochte Klaas in fersetsgroep op en waard inkelde jierren letter fermoarde troch de Dútsers.
Joop, dy't no meniste dûmny wie, waard slim siik, en lei op stjerren. Hij wie yn Davos yn Switserlân om te herstellen fan Tuberkuloaze. Doe't elts tocht dat hij de nacht net mear helje soe, joech men him, as lêste rêdmiddel, in medisyn mei neat oars as in nûmer. It die bliken, it wie in antibioatikum, en ta elts ferbjustering oerlibbe hij. Hij kaam werom nei Nederlân, yn oarlochstiid, koe gjin plak as dûmny krije en wurke as gemeenteamtner - foar de besetters. In opportunistyke ynstelling wie him eigen, en hij hie no ek in frou en twa bern om foar te soargjen.
Frouwkje bleau bij har heit en mem. Bert earst ek, mar meldde himsels letter oan foar de Waffen SS, en kaam noait mear werom nei Nederlân.
Sjouke ferstoar op 4 maaie 1943, om in swakke sûnens likegoed as fan fertriet om't meardere fan syn bern sympatisearren mei de nazi's.
Gelokkich hoegde hij net mear te belibjen dat syn oare soan Klaas deamakke waard troch dyselde nazi's op 29 febrewaris 1944.

Yn maaie 1945, doe de befrijing kaam, wie de situaasje sa:
Jacob en syn frou wieren fêstnommen as kollaborateurs.
Hennie hie freeslike jierren oerlibbe yn it jappenkamp yn Ynje, lykas syn frou en bern
Klaas wie dea, eksekuteard troch de nazi's
Joop waard socht om kollaboraasje, gong der nei in skoftke fan tusken, en liet syn frou en bern sûnder middels fan bestean achter.
Frouwkje waard koart fêstnommen, benammen omreden fan har bruorren.
Mem Janna waard ek arresteard. De twa froulju waarden frij snel frijlitten, hja hiene ek net in soart útheefd.
Bert kaam koartskoftich nei Nederlân om syn mem op te sykjen, waard socht troch de autoriteiten, as earder soldaat bij de Waffen SS en flechte wer.

En pake Sjouke wie in pear jier dêrfoar al ferstoarn.

Yn dizze emosjoneel fallyte famylje like it noait mear mooglik elkoar aardich te finen of krekt net op in normale wize. Sa-as dat it gefal is yn in normale famylje.
Altiten siet die oarloch der tusken, mei al syn trauma's, leed, haat en fertriet.

It fertriet fan it dakleaze famke, út it hús fan har beppe trape tegearre mei har lytse bruorke, en gjin inkele plak wêr't se hinne koe, omt elk  oppakt wie foar kollaboraasje.
It fertriet fan it tienerfamke, dy feeste soe en fan it libben genietsje, mar ynstee te loanne kaam yn in Japans konsintraasjekamp.
It fertriet fan it jonkje fan sân, waans heit deasketten waard en achterbleau mei in troch fertriet sleine mem, broer en suster.
It fertriet fan in suster die hâlde fan al har bruorren, lyk hokker polityke kar hja makken yn de oarlochsjierren, en hjirtroch inerlik ferskoarre waard.
It fertriet fan in mem en har twa hiele jonge dochters, dy't yn earmoed op yn briek wenskip wenne mei praktysk gjin middels fan bestean nei't har echtgenoat der fantroch gongen wie.
It fertriet fan in jonge man die sels al heit wie, die op ien en deselde dei syn iennige ienige broer ferlear en fernimme moast dat de identiteit fan  syn heit in leagen wie.

En dat is, neffens mij, wêr't it allegear oer giet.


Werom nei it hotel
Nei it famyljeportret