Frouwkje

Hja wie it ienige famke, mei 3 bruorren foar en 2 nei har Sil wol apart weest wêze, opgroeie yn sa'n manljushúshâlding. Lykwols tink ik dat feitliks mem Janna  it measte gesach hie yn en om it hotel.

Har artistike talinten wiene al op hele jonge leeftiid dúdlik. Wêr't Klaas goed yn tekenjen en ûntwerpen wie, wie har grutte leafde: de muzyk. Hja spile piano en oargel, en net min.

Hja hie in gelokkige bernetiid, beskermd en leafd troch al har broers.

Hjir sjochst in foto fan har as jongfaam. Sa as't sjen kinst, wie hja bêst kreas, dus der sil grif wolris in jongen wat yn har sjoen hawwe.

Mar Frouwkje is noait troud.

De muzyk wie har grutte leafde.



Omtrint de tiid dat boppesteande foto naam waard, begûn hja it oargel te bespyljen bij de tsjinst yn de Herfoarmde Tsjerke yn Emmen. Dit hat se mear as 40 jier dien. Oanfankelik wie der gjin elektryske luchtpomp bij it oargel, dus soms moast lytse bruorke Joop de fuotpedalen fan it oargel betsjinje sadat it wurke.



Letter waard hja  pianolearares. Se joech lessen tús yn de Kolhoop. Ek waard se learares op de middelbere skoalle yn Coevorden.
Ik tink dat se frijwat string wêze koe as learares, lykas har mem tús. En krekt as har bruorren Hennie en Joop, dy't  beiden yn de rin fan harren libbens ek it learaarskip beöefenen.


Hja hâlde fan al har broers en dat bleau har libben lang sa.
Dat liket no sa foar de hân lizzend, mar yn de turbulinte polityke situaasje fan de 30-er en 40-er jierren rûn dit út op in grutte trageedzje.

Klaas gong bij it ferset, Jacob bij de Nationaal Socialistische Beweging, Hennie wie fier fuort yn East-Ynje, Bert skreau him yn bij de Waffen SS, Joop kollaborearre ek nei syn weromkommen út Switserlân. Frouwkje bleau bij har heit en mem en soarge foar harren, soarge ek foar har heit doe't dy slim siik waard en ferstoar yn 1943. Mei de gefoelige natuer dy't se hie, wei hja ek nochris heldersjend. Doe Klaas eksekuteard wie, wist sij it al eart in oarenien har dat ferteld hie.

Wêr't sij stie yn dit alles? Ik haw gjin flau idee. Neffens myn susters, makke hja selden of noait ienige opmerking dy't ynterpreteard wurde koe as sympatisearrend  mei it Nationaal Sosjalisme.
Lykwols waard hja arresteare nei de oarloch, har hier waard ôfskeard troch 'nei-oarlochske helden'. Dat wie doe gebrûklik mei froulju dy't 'moffenhoer' west hiene, dus seksuele relaasjes hawn hiene mei Dútse besetters.
Moast witte, Frouwkje hat dit ierdske libben as maagd ferlitten. It wie absurd, ûnrjochtfeardich en ûnferjaanber. Earme tante Frouwkje.

Har mem en sij waarden meikoarten al wer frijlitten. En sa as ik it begriep, hâlden de measte minsken yn Emmen gjin grieven tsjin harren.

Doe't de saken wat betijd wiene yn de 50-er jierren hie hja in sinfol bestean mei har mem yn de Kolhoop.

Frouwkje waard de leave 'sûkermuoike' foar de bern fan har broers.

De bern fan Jacob ferbleaune der allegear fakeris, lykas  Hennie's dochter. En hja hie in goede ferhâlding mei Joop's trije dochters. De âldste dochter fan Jacob hat sels noch in stikmannich jierren yn de Kolhoop wenne en har eineksamen oan de middelbere skoalle yn Emmen dien.

Ik wyt yn elts gefal dat myn jongste suske Sietske ien kear mei myn muoike nei Sardynje west hat.




Frouwkje reizge sawisa in protte, troch hiel Europa. Hja hie har eigen ynkommen, gjin gesin om te ûnderhâlden, dus tiid en sinten genôch om dat te dwaan.
Hja hâlde har hele libben kontakt mei har broer Bert dy't yn selskeazen ferbanning libbe. Se troffen mekoar tenminsten ien kear yn it jier, meastentiids krekt oer de grins bij Meppen yn Dútslân. As't oaren har fregen wer har broer Bert dochs wie, wie alles wat se sei: "Hij is earne feilich". Ek hjir jilde foar har, ûnofhinklik fan wat hij al of net dien hie, se hâlde fan him. Ek syn soans koene har as in aardige leafhawwende tante, wylst hja net wisten dat sij ek echt in  - biologyske - tante fan harren wie.

Mem ferstoar yn 1964, Frouwkje bleau allinnich achter yn de Kolhoop. Se gong troch mei lesjaan, mar fielde har út en troch wol iensum. Fansels, de bern fan har broers groeiden op, en ûntwikkelen har eigen - somtiden rebelske - opfettings yn de opstannige sechstiger jierren. Dus hiene hja minder mienskiplik mei harren âlde muoike. Sa wie de tiidgeast.
Hja kroech artrytis, in ramp foar har, omt dúdlik waard dat hja yn de takomst net mear yn steat wêze soe har leafde ynstrumint de piano te bespyljen.
Nochris, earme Frouwkje.

Hja waard depresyf, fielde harsels ûnrjochtfeardich behannele troch sommige minsken. En nei alle tinken ek troch it libben sels.
Úteinliks waarden iensumens en de lichaamlike achterútgong te folle om te dragen foar har.


Frouwkje naam harsels it libben, troch in oerdoasis te nimmen fan de ferskate medisinen dy har foarskreaun wiene.

Dit wie oars net wat men mij doedestiids fertelde. Dat wie it mearke, dat hja ferstoarn wie oan de doe wrâldwiid hearskjende Hong Kong griep.

Hja hie in soart leafde te jaan, oan har âlden, har bruorren, har muoikesizzers. En leafde foar de muzyk.

Yn de moarn fan de 8e jannewaris 1970 waard hja dea fûn yn har eigen bêd yn Emmen.
Hennie, Jacob en Joop wiene sa gau as mooglik te plak. Hennie fernaam fan de dokter wat der echt bard wie. De jonges rouwen.

Har stoffelike rêsten waarden in pear dagen letter kremeare yn it krematoarium yn de stêd Grins. De Kolhoop waard ferkocht. En dus, fan doe oan, hat gjin inkelde Postma  út dizze famylje ea wer yn Emmen wenne.

Werom nei it hotel
Nei it famyljeportret