Bert


                                                                                                                                                                    Bertje met zijn hele familie
Bert als schooljongen

Albert Postma, zoals hij voluit heette, was de echte Benjamin van het gezin, geboren op 2 februari 1922. Dit houdt in dat hij 21 jaar jonger was dan zijn oudste broer Jacob en zelfs nog 12 jaar verschilde met zijn jongste broer Joop. Het feit dat zijn twee oudste broers gevaren hebben maakt de foto hier rechts erg bijzonder. Hij is gemaakt bij de enige gelegenheid dat alle kinderen Postma tegelijkertijd thuis waren. Dit heeft maar een halve dag geduurd.

Hoewel misschien niet gepland(men deed nog niet zo aan gezinsplanning in die dagen :-)), geloof ik toch dat hij welkom was in de jaren na de eerste wereldoorlog, toen de zaken er economisch gezien wat beter voor stonden.
Hij was een slim kind, een beetje wild en rusteloos. In 1933 verhuisde hij met zijn ouders naar het huis de Kolhoop, pal naast het hotel dat nu door zijn broer Jacob en diens vrouw gerund werden. Na de lagere school ging hij naar dezelfde middelbare school als die waar zijn broer Joop naar toe was gegaan in Ter Apel, de H.B.S.

Hier had hij het zwaar. Aangezien zijn oudste broer Jacob overduidelijk sympathiseerde met nationaal-socialistische ideeën, en zijn schoolgenoten dit natuurlijk wisten, reageerden ze zich af op hem.
Kinderen kunnen knalhard zijn voor elkaar.
Uiteindelijk kon hij er niet meer tegen, en hij ging van school. Onder invloed van zijn oudere broer, gaf hij zich op voor de Waffen SS.

Als hij al dacht dat dat de zaken voor hem zou vereenvoudigen, kwam hij bedrogen uit. De discipline, de training en de mentaliteit waren hard. Hij vond het zo zwaar, dat hij er een keer vandoor ging, terug naar Emmen. Helaas, zijn eigen moeder stuurde hem terug naar de kazerne. Zoals we nu weten, terug naar de hel op aarde in later jaren.

Op deze foto links zie je Bert, thuis van op verlof.
Van links naar recht: Joop, Jacob(in het uniform van de NSB, de Nationaal-Socialistische Beweging), moeder Janna, Bert in zijn uniform, Frouwkje en vader Sjouke.
De tekens op zijn uniform geven aan, dat hij op dat moment de rang of SS Sturmmann had, dat is vergelijkbaar met de rang van korporaal.

Deze foto is gemaakt op 20  maart 1943. Triest genoeg, stierf Sjouke slechts enkele weken later, op 4 mei 1943. Ik vind dat Sjouke er verdrietig uitziet op de foto, en dat zal hij ook wel geweest zijn, omdat hij het met de pro-duitse keuzes van enkele van zijn zoons volstrekt niet eens was.h
Als ik hier zo naar Bert kijk, is mijn enige gedachte: "Je ziet er zo zelfverzekerd uit en overtuigd van je gelijk. De geschiedenis heeft je ongelijk zo overduidelijk vastgesteld."

Bert ging vechten aan het Oostfront met de Waffen-SS brigade "Viking", in Rusland en de Oekraïne. Het was voor mij een onmogelijke opgave erachter te komen waar hij heeft geweest of wat hij precies heeft uitgespookt. Ik weet zeker, dat in de omstandigheden daar niemand onschuldig kon blijven. Bij mijn beste weten, heeft "Viking" niet geparticipeerd in de Holocaust b.v. als bewakers in concentratiekampen, maar ze zullen zonder twijfel de plaatselijke bevolking geterroriseerd hebben. Hij was ongeveer 2 jaar lang in actieve dienst, raakte ernstig gewond en kwam uit de oorlog met een lijf vol granaatscherven en een getraumatiseerde geest. Hier is een link over de 'Viking'-brigade: SS Division Wiking in het Engels. En een over Nederlanders in de Waffen SS.
Hij heeft zich nooit gedistancieerd van de Waffen SS en waar zij voor stond, en hield contact met andere kameraden gedurende de rest van zijn leven.

Nadat de Nazi's verloren hadden, werd hij krijgsgevangene in Oostenrijk bij de Amerikanen. Zodra hij vernam dat zijn moeder thuis was gearresteerd, vluchtte hij vandaar en slaagde erin Nederland te bereiken. Hij gaf zichzelf aan bij de Nederlandse autoriteiten en kwam in hetzelfde kamp terecht als zijn moeder, het voormalige 'Durchgangslager' Westerbork, nu in gebruik door de Nederlanders voor collaborateurs en oorlogsmisdadigers. Wat een praktisch volkje toch, die Nederlanders. Gebruikten een voormalig concentratiekamp voor hun eigen doelen.
Moeder kwam vrij snel vrij dankzij de hulp van broer Hennie. Bert slaagde erin ook vandaaruit weer te ontsnappen, om vervolgens nimmer meer terug te keren in Nederland onder de naam Bert Postma. Hij stak de grens over naar Duitsland, een in stukken gescheurd land dat totaal in puin lag.

Met hulp van Mennonieten en van zijn broer Joop(die ook meerdere jaren leefde onder een valse identiteit) kwam hij in het bezit van de identiteit van een arme drommel die als soldaat gestorven was aan het oostfront, vechtend voor een zinloze zaak.
Zichzelf voordoend als een van de millioenen "Heimatvertriebenen", als "mensen uit hun thuis(land) verdreven", zou je dit kunnen vertalen, kwam hij terecht in vluchtelingenkampen. Het verhaal van deze mensen is bijzonder triest. Zij waren het slachtoffer van wat nu etnische schoonmaak heet, zoals bv in Bosnië. Toen Duitsland, thuisbasis van een gruwelijk regime zonder precendent, de Tweede Wereldoorlog had verloren, werd de staatskundige kaart van Europa herverdeeld, en in het Oosten werden millioenen etnische Duitsers uit hun huizen gejaagd, en verdreven uit de gebieden waar ze geboren en opgegroeid waren. Ook dit was heel erg, of, in amerikaans Engels: "shit happens".

Hij verbleef  in vluchtelingenkampen, waar hij probeerde het leven weer op te pakken. En dat ging hem goed af. Hij werkte op een boerderij in de buurt, kreeg een goede referentie en ontmoette zijn toekomstige vrouw in het vluchtelingenkamp. Zij was ook vluchteling, maar weer met een andere verhaal: Al voor Hitler de oorlog verloren had, had hij samen met Stalin de Europese koek verdeeld. Zij zat op het verkeerde deel van de koek, in de buurt van Lvov(in het Pools), Lviv(in het Oekraïns) of Lemberg(in het Duits). De drie namen van deze stad tonen al enigszins aan wat er in de loop van enige eeuwen gebeurd was met dit deel van de wereld. Het werd Lviv, dus zij en haar hele Duitse familie werden eruitgeschopt.

Ze huwden, hij dus onder zijn andere identiteit. Hij werkte bij transportondernemingen.

Een paar jaar na de oorlog werd hun eerste zoon geboren, Klaus. Deze naam was geen toeval.
Alhoewel hij het in politiek opzicht volstrekt met hem oneens was, gaf hij hem de Duitse versie van de naam van zijn eigen broer Klaas, die als verzetsheld gestorven was in WO II.
Bert deed het goed in zijn werk.
In verband hiermee verhuisden ze meerdere malen in Duitsland.

De zomervakanties werden meestal doorgebracht in Oost-Friesland, wat begrijpelijker wordt als je je realiseert dat dit deel van Duitsland het meest vergelijkbaar is met Noord-Nederland(waar hij opgroeide), in landschap zowel als in mentaliteit van de mensen. Op weg daarnaartoe, trof hij in de regel zijn zuster Frouwkje en zijn moeder Janna in Meppen, net over de Nederlands-Duitse grens, vlakbij Emmen waar deze twee woonden.

Hier is een foto van Bert met zijn moeder. Genomen ergens in de buurt van Meppen(D), dus bij de grens.

In feite ging hij ook meerdere malen naar Nederland, maar nooit naar Emmen, omdat hij daar gemakkelijk herkend zou kunnen worden door mensen die hem van vroeger kenden.

Ik heb wel enige - onbevestigde - geruchten gehoord dat zijn verblijf in Nederland niet altijd onopgemerkt is gebleven door lagere autoriteiten. Maar hij was een 'kleine vis', dus werd er niets ondernomen om hem op te pakken. Het had geen enkele prioriteit. De misdaden die hij wel of niet zou hebben begaan als lid van de Waffen SS, hadden buiten het terrein van hun bevoegdheden plaatsgevonden. Bedenk mede, dat het volop Koude Oorlog was en dat de hele Sovjet-unie ontoegankelijk gebied was voor mensen uit het westen.








Wat Bert zijn kinderen vertelde:

Zijn hele familie uit Pruisen was gedood tijdens de oorlog, maar als kind had hij ook een tijdlang in Nederland gewoond(Wat waar was......).
Dus waren deze twee vrouwen, Janna en Frouwkje, lid van een bevriende familie uit Nederland. De kinderen namen het verhaal aan(Waarom zouden ze niet?) en noemden hen tante Frouwkje en kleine Oma. Zonder dat ze wisten dat dit letterlijk klopte.
Dat was alles wat ze wisten gedurende hun kindertijd, en als jong-volwassenen.

Bert deed in alle opzichten zijn best een liefhebbende vader en echtgenoot te zijn.
Hij 'vergat' zijn vroegere identiteit. Zijn vrouw wist het wel natuurlijk, maar die hield van hem. Zijn schoonouders wisten het waarschijnlijk. Oud-kameraden van de Viking-brigade bezochten hem, natuurlijk wisten die het.
Maar voor de rest van de wereld was hij een Mennonitische jongen, geboren in Oost-Pruisen.

In 1982, Bert was al met vervroegd pensioen, sloeg het noodlot toe: Zijn oudste zoon Klaus, ogenschijnlijk in goede gezondheid, stierf erg plotseling. Hij had, zonder het te weten, een zwakke plek in een van zijn aderen, een aneurysma. Het bloedvat scheurt open en je bloedt van binnen dood.
Die avond stortte Bert volledig in. Huilend vertelde hij zijn overgebleven zoon de waarheid over zijn echte identiteit. Maar ook toen, was hij er zeer kort en bondig over.

De jonge man was gestorven zonder te weten dat hij in feite genoemd was naar de broer van zijn vader, Klaas Postma. En dus ook zonder de ware identiteit van zijn vader te kennen.

Bert werd niet oud. Twee jaren na het heengaan van zijn zoon overleed hij, in het ziekenhuis. Officiële leeftijd: 61 jaar. Ware leeftijd: 62.
Doodsoorzaak: kanker, met later uitzaaiïngen naar de hersenen.

Hij was een extraverte man, die hield van het gezelschap van anderen, hield van de aandacht. Hij was een dominante en strenge vader. Maar zijn nog levende zoon benadrukte, dat hij zelden of nooit zijn toevlucht nam tot fysiek geweld toen zij klein waren. Diep in zijn hart heeft hij nooit afstand genomen van de ideologie die men hem in zijn jeugd had bijgebracht. Met de motivatie dat dan alles waar ze voor gevochten hadden voor niets zou zijn geweest. Dit impliceert dan weer dat zijn oudere broer voor een verkeerde zaak gestorven was. Toch had hij zijn oudste zoon naar hem genoemd...... Hoe dit in zijn brein gewerkt heeft, voor mij een raadsel........
Hij dronk en at zijn hele leven te veel. En werd dus een typische 'dikke Duitser', het cliche waar Nederlanders soms grappen over maken. En misschien was dat ook wel wat hij wilde, leven onder een perfecte dekmantel.
Zijn kinderen hadden gedurende de hele tijd van hun jonge jaren thuis ideologische discussies met hem, ze waren het volledig met hem oneens in veel opzichten. Hun moeder wist het evenwicht in de thuissituatie, de lieve vrede, te bewaren.

Bert werd begraven. Er was een graf met een steen. Het enige juiste daarop was in feite zijn sterfdatum.

Na 20 jaar, de standaard termijn op dit kerkhof, is het weggehaald.
Tot stof vergaan.




Dat was Bert, die een stomme beslissing nam als jonge man, de oorlog overleefde, maar met de consequenties de rest van zijn leven te maken heeft gehad.
                                                                                                    





Terug naar het hotel
Naar het familieportret