Functies van duinen

1. Natuur

Duinen zijn landschapelementen die op een vrij natuurlijke manier ontstaan en ontwikkelen. In de duinen zijn dan ook heel bijzondere stukjes natuur te vinden. Er zijn plaatsen van open, bijna onbegroeide blonde duinen (stuifduinen), er zijn mosduinen, duingraslanden, duinstruwelen tot duinbossen. Soortenrijk duingrasland is het meest voorkomend in de kustduinen, de heel waardevolle vegetaties van de duinvalleien zijn erg beperkt aanwezig. Ondanks hun geringe voorkomen herbergen deze vochtige duinvalleien het grootste aandeel aan zeldzame en bedreigde planten- en diersoorten van alle kusthabitats in Vlaanderen.

De strandzijde van de duinen zijn het minst begroeid. Daar stapelt het zand zich op achter het Biestarwegras en het Helmgras. Dit zijn pionieersoorten die er zich als eerste vestigen in het zand. Eens een duin zich verder ontwikkelt, kunnen meerdere grassen en planten zich vestigen. Het materiaal van afgestorven planten geeft extra voeding aan de arme zandbodem. In de duinvalleien zorgt dit ervoor – de delen met minder wind - kunnen er struiken groeien. Zo ontwikkelt een duin zich verder en wordt het meer en meer vastgezet door planten, struiken en bomen. In onze duinen zijn de Sleedoorn, Liguster, Duindoorn, Vlier en Meidoorn veel voorkomende soorten. Meer landinwaarts kunnen dan hogere bomen groeien. In de duinen komen meer dan 300 soorten wilde planten voor waarvan één derde erg zeldzaam is. Deze planten trekken dan weer een pak insecten, vogels en andere dieren aan.

Er komen ook heel wat verschillende vogelsoorten voor in de duinen. In verhouding tot wat in Vlaanderen (ongeveer 180 soorten) wordt waargenomen aan vogels scoren de kust en de duinen (ruim 100) erg hoog. De meest gekende soorten zijn Nachtegaal, Bergeend, Kuifleeuwerik, Putter en Kwartel. Ook soorten die meer in de bossen voorkomen zoals Wielewaal, Vlaamse gaai en Goudvink vind je in de duinen.

2. Kustverdediging

De duinen zijn een natuurlijke vorm van kustverdediging. Ze voorkomen immers dat zeewater in de laaggelegen polders stroomt. Waar er geen hoge duinen aanwezig zijn of waar de bebouwing tot dicht bij kust komt, bouwde de mens dijken. Sommige duinen werden ook aan de voet versterkt met een stenen dijk. Ook golfbrekers of strandhoofden hebben een functie als verdediging tegen de krachtige werking van het zeewater. Op verschillende plaatsen werden ook bossen aangeplant om de duinen te fixeren. Bekende voorbeelden hiervan zijn de duinbossen van De Haan of het Koningsbos in Knokke-Heist.

De dijkconstructie zijn vaak harde en dure infrastructurele ingrepen. Vandaag de dag wordt met meer ‘zachte’ middelen gewerkt aan een verbeterde kustverdediging. Zo wordt er zand op het strand gespoten voor de duinen (zandsuppleties) of op de vooroever (het strand dat vanaf de laagwaterlijn onder water doorloopt tot aan de zeebodem). Op het strand worden ook zandvangschermen geplaatst op het strand. Maar ook de aanplant van hagen in rijshout aan de duinvoet (bundels fijne wilgentakken), het beplanten van de duinen met Helmgras, zijn ingrepen die tot deze zachte aanpak horen. Het zand stapelt er zich dan achter op. En zo ontstaan ook, door toedoen van de mens, nieuwe duinen of bredere duinen.

3. Recreatie

Duinen zijn zeker ook van belang voor de recreatie en het toerisme. De zee, het strand en de duinen trekken heel wat mensen aan. De mogelijkheid van visserij en handel speelden hier in het verleden in belangrijke mate een rol. Vandaag de dag is het de kust en de duinen voor vele duizenden mensen een aangename plek om te ontspannen. Met de verhoogde mobiliteit en de toegenomen vrije tijd neemt echter ook de druk vanuit het toerisme en de recreatieve activiteiten op de kust en de duinen nog verder toe. Daarom worden ook in vele belangrijke natuurgebieden maatregelen genomen om de aanwezige natuurwaarden te beschermen en de toevloed aan mensen in goede banen te leiden. Van bezoekers wordt dan ook een zekere discipline verwacht en respect voor de aanwezige natuurwaarden.

Bij enkele badplaatsen dienen de glooiende duinen ook als golfterreinen. Dit gebeurt in Knokke-Heist en in De Haan. Beide terreinen liggen ook in ecologisch waardevolle duingebieden of zijn ook beschermd. Rond deze terreinen is er dan ook vaak discussie. Er worden echter plannen ontwikkeld door de overheid om de golfsport en de natuurwaarden optimaal te laten samen gaan. Belangrijke ingrepen zijn het ecologisch maaibeheer en het verminderd gebruik van pesticiden.

4. Drinkwaterwinning

Zoals hoger omschreven is het grondwater in de duinen zoet. Dit water wordt op verschillende plaatsen aan de kust opgepompt voor het gebruik als drinkwater. Door de grote aantal bewoners aan de kust – vooral tijdens het zomerhalfjaar – is dit een belangrijke bron van watervoorziening. De bekendste voorbeelden zijn Oostduinkerke waar IWVA het zoete duinwater oppompt en ISWA in Knokke-Heist die water oppompt vanonder de Golf van Knokke.