De bekendste psalmmelodie: psalm 36/68

Voor psalm 36 kiest Calvijn de melodie van 'Es sind doch selig alle die / im rechten glauben wandlen hie'  (= Duitse berijming van psalm 119). De afbeelding hieronder zet beide melodieën naast elkaar (overgenomen uit H. Hasper: Een reformatorische kerkboek). Niet slechts verwant, maar gewoon identiek (op de notenwaarden na).

Habent omnia melodia sua fata: Matthias Greiters eerste melodie (Duits ps 119 / Frans ps 36) kennen wij nu nog voornamelijk omdat Th. de Bèze later ook psalm 68 heeft berijmd in het vormschema van deze melodie: Deze psalm is de Marseillaise van de Hugenoten-camisards geworden: Que dieu se montre seulement… De tekst van psalm 36 Calvijn is in latere edities vervangen door een betere van Marot.

Bekend is deze melodie in het duitse taalgebied ook niet met de tekst van ps. 119, maar met de tekst 'O Mensch, bewein dein Sünde groβ' (Sebald Heyden, rond 1530). Een lied dat m.n. onsterfelijk is geworden door de monumentale bewerkingen die J.S. Bach er van maakte (zowel voor orgel als m.n. in de Matthäuspassion - slotkoor dl. 1)

Bij de teksten van Marot heeft Guillaume Franc (actief in Genève vanaf 1542) nieuwe melodieën gecomponeerd. Hij mag dus met recht de 'godfather' van de Geneefse psalmodie genoemd worden, zij het dat de oorspronkelijke melodieën rijkelijker (o.a. 3 verschillende notenwaarden en melismen) waren dan de huidige (Loys Bourgeois heeft ze later 'vereenvoudigd': gereduceerd tot 2 verschillende notenwaarden; Slechts enkele psalmen (bijv. psalm 6, psalm 138) mocht z'n melisme houden.

De Melodia Germanica is in de geneefse (steeds groeiende) uitgaven vervangen door nieuwe melodieën. Ook Calvijns eigen tekstbijdragen heeft hij later ingetrokken voor beter. Vanaf de editie 1543 (verloren gegaan) zijn ze defintief vervangen door die van Marot. Calvijn kende blijkbaar z'n grenzen en wist dat je berijmen van poëzie aan dichters moest overlaten. Zijn enige blijvende bijdrage is dus de Duitse melodie van psalm 36/68. Niet slecht: 't is meteen de bekendste aller melodieën.

Dick Wursten

30 augustus 2004 / 16 februari 2005 / 12 november 2009