De fenomenologie heeft een bijzondere kijk op de tijd. Zoals de mens een ruimte bewoont en  vanuit zijn eigen perspectief vulling daaraan geeft, zo doet hij dat ook met de tijd. Hij bewoont de tijd. Tijd en ruimte als abstracte ideeën bestaan niet; het is altijd een subjectief beleefde ruimte en subjectief beleefde tijd: 'temps vécu'.

De existentialisten gaan nog verder. De wezensstructuur van de mens is zijn 'temporalité'. De mens is niet af, maar heeft nog steeds te zijn. De mens valt niet samen met  zijn verleden, maar is keuzegericht op de toekomst.

In het begin schiep God hemel en aarde

In het begin was de big bang

In het begin was ook het Woord  (evangelie Johannes), maar het begin was ook de Chaos (Griekse mythe).De mens is gefascineerd door het begin van het heelal, maar ook naar het begin van zichzelf. Heeft het heelal een begin gehad, heb ik zelf een begin gehad?

Religies, maar ook wetenschappen hebben zich driftig met deze vragen beziggehouden. En deze vragen betreffen ook allemaal de tijd. Heeft de tijd altijd bestaan of heeft de tijd een begin gehad?

Is er altijd wel oorzaak-gevolg?

1. er moet een bepaalde tijd verstrijken tussen oorzaak en gevolg.

2.richting van het causaal verband is altijd van vroeger naar later. Elke schakel in deze keten is een proces waarbij het begin gevormd wordt door een gevolg.

3 de voortzetting van een proces, wanneer dit eenmaal verloopt, behoeft geen verklaring.

We zijn er aan gewend geraakt om vooral het causale denkpatroon te gebruiken, terwijl er ook nog andere denkpatronen zijn:

* finaliteit

* gelijktijdigheid

* cyclisch

* synchroniteit

We denken zo sterk in termen van oorzaak en gevolg dat als dat verband er niet is we geneigd zijn om dan maar het repeteren te omarmen. Niet als een apart fenomeen, maar als een (mindere) vorm van causaliteit. Zo ook het idee big bang - big crunch - big bang - etc.. Nadat de oerknal was bedacht (en later onderbouwd kon worden) werd aan de uitdijing de daarop volgende ineenstorting gekoppeld. Niet omdat daar onderbouwing voor was, maar omdat het uit het verwachtingspatroon volgde en zo elegantie had. Inmiddels weten we dat de uitdijing versnelt inplaats van afremt en het universum veel groter en de hoeveelheid materie veel kleiner zijn dan werd gedacht. In het boek van Rees kun je lezen dat voor het doen stoppen van de uitdijing het heelal een gemiddelde massa van 5  waterstofatomen per m3 moet hebben (zwaartekracht compenseert dan expansiekracht), maar dat met alle te vinden materie (zichtbare en donkere tesamen) daar ver onder wordt gebleven. Dus is er wel een begin te duiden, maar zal er nooit een eind zijn." schrijft Jim van der Heijden.

Heeft de tijd een begin gehad?
Newton was er van overtuigd dat de tijd (en ook de ruimte) absoluut was. De tijd heeft altijd bestaan, heeft geen begin en einde, is eigenlijk eeuwig.
 

Maar, wacht eens, zei Kant. Als het heelal werkelijk geschapen was, waarom is het nodig geweest oneindig te wachten op de schepping van het heelal? Als het heelal daarentegen altijd had bestaan, waarom had dan alles wat nog ging gebeuren niet al lang plaatsgevonden, zodat de gecshiedenis vkooorbij was? En waarom had het heelal nog geen thermisch evenwicht bereikt en had niet alles dezelfde temperatuur? Zie Hawking, Het Universum, blz. 40.

de onbewogen beweger?

terug naar 24 maart 2004

welkom * reader * toevoegingen * forum * links * email  * zinzoeken in een bodemloze put