5.2 Hyperactuele sensibiliteit  

 

De werkelijkheid dringt zich in 'Bedreigde Stad' echter niet alleen via citaten aan de lezer op, want het merendeel van de tekst verwijst niet naar een externe bron, maar slaat juist volledig op (en in) zichzelf terug. Daarmee bedoel ik dat de meeste uitdrukkingen een manifestatie vormen van de immanente dynamiek die voortkomt uit hun typografische eigenheid, waardoor ze voortdurend in een hyperactuele staat verkeren.

 

De woordbeelden verwijzen dan ook niet naar een werkelijkheid die de lezer buiten de typografie kan vinden, maar maken zelf deel uit van een (hyper)actualiteit door deze steeds opnieuw uit te drukken in een dynamisch samenspel van vorm en betekenis. Met andere woorden, Van Ostaijen heeft de realiteit van de bezetting niet weergegeven of verbeeld in de gedrukte tekst, maar wel rechtstreeks voelbaar gemaakt in de hyperactuele dynamiek die vrijkomt tijdens de uitvoering van de ritmische typografie. Op die manier is hij erin geslaagd om behalve beelden ook geluiden (en zelfs geuren) te laten 'ontstaan' binnen een 'sensibiliserende' typografie, zodat de lezer zich al tastend een werkelijkheid eigen kan maken die ooit door de dichter zelf werd beleefd en thans voor het grijpen ligt in elke uitgave van Bezette Stad. In een essay met de titel 'Tegengif' schrijft Cyrille Offermans het volgende over de speelse vorming van (na)voelbare ervaringen:

 

In zijn 'spel met woorden' wil van Ostaijen een netwerk van fonetische en semantische relaties creëren die de woorden zodanig 'sensibiliseren' [IV:375] dat het fenomeen of het gebeuren waarvan de dichter zijn ervaring wil uitdrukken tastbaar wordt.

(Buelens & Spinoy, 1996, p. 54)

 

De schokkende aard van de belevenissen die de dichter in de tekst van Bedreigde Stad tastbaar heeft gemaakt laat de lezer niet onberoerd; mensen slaan op de vlucht, auto's razen rond met gillende sirenen en lijken stapelen zich op aan de randen van de stad. In voorgaand fragment spelen al deze gebeurtenissen zich voor de ogen van de lezer af en de hyperactuele staat van de ritmische typografie maakt de vertoning behalve indrukwekkend, ook nog bijna levensecht. Tenminste, tot op zekere hoogte, want de dynamische vorm waarin Van Ostaijen zijn ervaringen heeft gegoten is en blijft aan de statische wetten van het papier gebonden. Net als in 'Music Hall', geldt ook hier dat de dynamiek van de typografie pas voelbaar wordt door in een lezing het ritme van de dichter vocaal gestalte te geven. In zekere zin zou men zelfs kunnen stellen dat Bezette Stad bestaat bij de gratie van de stem, het enige instrument waarmee waarlijk uitdrukking kan worden gegeven aan de hyperactuele dimensie van een dynamische tekst. Toch lijkt het alsof Van Ostaijen de komst van nieuwe multimediale middelen heeft aangevoeld, of sterker nog, alsof hij met deze bundel heeft geanticipeerd op een omgeving waarin het gedrukte woord zich zou kunnen losmaken van het papier om letterlijk zijn eigen gang te gaan.

 

Op dit werk is een Creative Commons Licentie van toepassing | Gerealiseerd door Design by Dumont.