3.5.3 Een Dandy is gestorven
In het opstel 'Self-defence', dat postuum is gepubliceerd in Vlaamsche Arbeid, geeft de dichter uitleg over de zuiverende werking van Bezette Stad :
Bezette Stad was een vergif, als tegengif gebruikt. Het nihilisme van Bezette Stad kureerde mij van een oneerlikheid, die ik eerlikheid waande, en van buitenlyriese hoge-borst-zetterij. Daarna werd ik een doodgewoon dichter, dit is iemand die gedichtjes maakt voor zijn plezier, zoals een duivenmelker duiven houdt. Ik maak geen aanspraak op de medalje van burgerdeugd. (geciteerd naar: Bogman, 1991, p. 149)
In Berlijn genas hij van een "oneerlikheid", maar de ziekte had hij opgelopen in Antwerpen en ook het medicijn haalde hij daar vandaan, tenminste, uit zijn herinnering aan de bezetting van die stad. Dit lijkt wellicht wat ver gezocht, maar het thema van de verwoestende oorlog vervulde een cruciale rol bij het zuiveringsproces dat de dichter tijdens het schrijven van de bundel doormaakte. Net als de bezette stad moest hij immers zelf ook eerst grotendeels uitbranden alvorens opnieuw te kunnen beginnen. Van Ostaijen laat de giftige dampen van zijn verschroeide ego opdwarrelen van de pagina's en woelt ondertussen de stoffelijke resten van zijn verleden om tot vruchtbare grond:
Het nihilisme in Bezette Stad is de fundamentele voorwaarde, de sine qua non voor de dichterlijke wedergeboorte van Van Ostaijen, die als een feniks uit de as verrijst om bloot te beginnen aan een verschoond dichterschap.
De herboren dichter stijgt uit boven zijn vroegere werk door in Bezette Stad het "streven naar ontindividualisering" l-e-t-t-e-r-l-i-j-k tot uitdrukking te brengen in een nieuwe, uiterst explosieve stijl. Dit betekent dat bijna elk (letter)teken in de bundel is geladen met de drang om te ontspringen aan de starheid van oude vormen en gewoonten. Op enigszins plastische wijze beschrijft Marc Reynebeau in onderstaand citaat Van Ostaijen's optreden als kannonier:
In (…) Bezette Stad liet hij de poëzie ontploffen: syntaxis, prosodie, typografie, elke conventie, zowel formeel als inhoudelijk moest eraan geloven. (Buelens & Spinoy, 1996, p. 32)
