Thuisblijven of gaan kijken?

Het boek is een pil van ruim 1200 pagina’s in kleine letters, maar er zijn jongeren die het verslinden! Veel méér jongeren hebben de film gezien. Ik heb het natuurlijk over 'The Lord of the Rings', het wereldberoemde verhaal over Frodo en het geheim van de ring. Vanaf 17 december was hij in de bioscoop te zien hoe het afloopt in de mysterieuze wereld van Midden-Aarde. Of kun je maar beter thuisblijven…?

De meningen over de films zijn onder christenen erg verdeeld. Het Reformatorisch Dagblad schreef bijvoorbeeld over deel 2, The Two Towers, dat deze film “zeer occult” is. Volgens de krant is een uitspraak van één van de hoofdpersonen, Sam, precies wat er over de film te zeggen valt: „We hadden hier niet moeten zijn.” Daartegenover staan andere christenen die er juist allerlei christelijke thema’s in ontdekken. Naar aanleiding van de film zou je met andere mensen zó een gesprek over het evangelie kunnen hebben. Wie heeft er gelijk?

Christelijk?

Feit is dat veel mensen de film niet begrijpen, of in ieder geval er op een verkeerde manier naar kijken. Neem nu de ring waarom het allemaal draait. Volgens het boek en de film gaat er een gevaarlijke kracht uit van deze ring. Niet voor niets moet Frodo ervoor zorgen dat de ring vernietigd wordt voordat hij in verkeerde handen valt. En in de film wordt wel duidelijk dat eigenlijk niemand de ring kan hanteren. Het is dan nogal vreemd dat juweliers tegenwoordig juist deze Ring (met een hoofdletter) te koop aanbieden! Oké, het is natuurlijk allemaal niet echt, maar dan nog: ik weet wel zeker dat de schrijver van het boek het absurd zou hebben gevonden: „Dan heb je er weinig van begrepen!”

De schrijver was J.R.R. Tolkien, een geleerde letterkundige die in de vorige eeuw in Engeland leefde (1892-1973). Hij heeft veel méér geschreven, maar zijn 'The Lord of the Rings' (in het Nederlands: 'In de ban van de ring') is wel ’t meest bekend geworden. Volgens sommigen is het het populairste boek van de twintigste eeuw. Wat veel mensen trouwens niet weten, is dat deze Tolkien niet alleen een populair schrijver was, maar ook overtuigd christen!

Er zijn mensen die zeggen dat je dat laatste heel goed kunt herkennen in het verhaal van de film. Het gaat over de strijd tussen goed en kwaad, over verleiding, zelfverloochening, vriendschap, verlossing enzovoort. Twee Amerikanen, Kurt Bruner en Jim Ware, hebben zelfs een boek geschreven waarin ze allemaal linken leggen tussen het boek (dus niet de film!) en de Bijbel. In Nederland is dat uitgegeven onder de titel “Het geheim van de Ring” (uitg. De Hoop Publishing).

Nou heeft Tolkien nooit gezegd dat hij een christelijk boek wilde schrijven. Hij heeft zelfs een keer geschreven dat het boek wat hem betreft helemaal geen boodschap heeft – het is gewoon een mooi en spannend verhaal. Toch ben ik het met Bruner en Ware eens dat je in het boek duidelijk kunt merken dat Tolkien christen was; iemand anders had het heel anders geschreven. OF de film óók zo duidelijk is, is een andere vraag. Ik kan het er zelf wel in ontdekken, maar een vriend van mij (die óók christen is) vond mijn verhalen daarover wat ver gezocht…

Occult?

Tegenover christenen die wijzen op christelijke elementen in de film (of in ieder geval het boek) staan dus christenen die zeggen dat de film juist ontzettend occult is. Ik kan me daarbij wel wat voorstellen: er gebeuren veel dingen die in het echte leven niet kunnen, er komen tovenaars in voor, en de film is –in ieder geval het tweede deel- soms eng (niet-vergane lijken in een moeras bijvoorbeeld).

Toch lijkt het me niet terecht om de film 'occult' te noemen. Je moet beseffen dat het verhaal zich afspeelt in een niet-bestaande wereld waar nu eenmaal veel meer kan dan in de echte wereld. Dat hoeft helemaal niks te maken te hebben met occultisme, net zoals het nog geen occultisme is als in een sprookje een meisje wordt omgetoverd tot een lelijke kikker. Maar goed, eng is het misschien wel en je moet je afvragen of het gezond is je daaraan bloot te stellen.

Geweld

Een ander kritiekpunt over de films is dat er zo ontzettend veel geweld in zit. Ik weet niet hoe dat in het derde deel zal zijn, maar zeker in het tweede deel was dat inderdaad het geval. Zelf had ik daar nog de meeste moeite mee, vooral omdat ik merkte dat de tieners die een rij vóór me zaten, van de heftigste geweldsfragmenten nog ’t meest genoten. Ik vraag me af of de schrijver Tolkien daar gelukkig mee zou zijn. Het is waar dat er in zijn boeken ook veel en heftig gevochten wordt, maar dat is nog wat anders dan wanneer je het ziet. Geweld in films is alleen functioneel als het afschuw opwekt. Wie het alleen maar leuk vindt, heeft het niet begrepen en moet dus níet kijken!

Dus wel of niet naar deel 3, 'The Return of the King?' Verwacht van mij niet dat ik dat jou ga zeggen. Veel jongeren zullen trouwens sowieso niet gaan – dan weten ze nu waaróm. Jongeren die wél gaan, zullen zich door mij niet laten weerhouden. Hopelijk zullen ze er na dit artikel toch iets méér over nadenken. En als je twijfelt? Gewoon lekker thuisblijven!

Herman van Wijngaarden