Egyptische piramide

Een aantal Egyptische piramides, bij Gizeh.

Piramide in hiërogliefen

De eerste Egyptische piramide is ruim 4500 jaar geleden gebouwd als grafmonument voor een Egyptische farao, de toenmalige heersers van het oude Egypte. Zijn opvolgers volgden hem in deze begraafwijze en zij werden net zoals hun voorganger na hun dood gemummificeerd en met kostbaarheden en persoonlijke bezittingen in het binnenste van een piramide gelegd. In totaal zijn er circa tachtig piramiden bewaard gebleven, gebouwd over een periode van ongeveer duizend jaar.

Geschiedenis en duiding

De vroegste vorm van een piramide is de mastaba, een doosvormige constructie waarin belangrijke personen begraven werden. De trappenpiramide van farao Djoser in Saqqara is de eerste stap naar de bouw van ware piramiden.

De vorm van de piramiden had waarschijnlijk twee betekenissen:

1. oerheuvel: volgens één van de kosmogonieën was de oerheuvel of tumulus het eerste dat ontstaan was uit de chaos/water. De oerheuvel stond voor de schepping en de piramide zou de schepping van het herleven na de dood symboliseren.
2. hemeltrap: een 'stairway to heaven': de farao gebruikte de piramide als trap om na zijn dood plaats te nemen tussen de circumpolaire sterren.

Archeologische onderzoekingen zouden hebben aangetoond dat diverse elementen in de bouwstijl en de positionering van de piramiden verband houden met de toenmalige godenverering (zonnegod) en dat rekening werd gehouden met de stand van de hemellichamen. Deze theorie is echter controversieel en wordt door egyptologen als piramidologie beschouwd.

De bouwplaats van piramides werd altijd zorgvuldig uitgekozen. Vaak werden ze gebouwd op een ondergrond van kalksteen omdat dat een sterke ondergrond was. En dat was ook wel nodig voor het gewicht van de piramides. Ook omdat de kalksteen gebruikt werd voor het bouwen van de piramide zelf, en het was handig als de blokken steen dichtbij gewonnen konden worden. De Egyptenaren waren echter niet vanaf het begin goed in het bouwen van piramides. De Egyptenaren wisten eerst niet dat een goede fundering cruciaal was. Zo is de piramide van Meidum op zand gebouwd. Deze is dan ook niet goed bewaard gebleven, er liggen overal kapotte brokken steen om de piramide heen.

Nadat de bouwplaats was uitgekozen werd de fundering gelegd. Er werd heel precies uitgemeten waar de piramide zou komen en hoe groot die zou worden. Ook werd rekening gehouden met de kant waar de hoeken naartoe stonden. De Egyptenaren wisten vrij nauwkeurig waar het noorden, oosten zuiden en westen was. Dit hebben ze waarschijnlijk berekend door de sterren te bestuderen. Daarna maakten ze een glad plateau zodat ze een stevige ondergrond hadden voor het enorme gewicht van de piramide. Bij de plaats voor de piramide werd ook rekening gehouden met de aanwezigheid van voldoende materiaal. De stukken steen werden dan ook vaak vlakbij de piramide uitgehouden en vervoerd vanuit de steengroeve. Soms werden er van een verdere afstand stenen gehaald, bijvoorbeeld in het geval van de piramides in Gizeh. Deze stenen werden dan alleen voor de buitenkant gebruikt omdat ze mooier waren. Voor de binnenkant werd wel de gewone steen gebruikt. Er zijn in de piramides in Egypte granieten platen gevonden van 500 ton. Met hedendaagse hijstechnieken is het hoogst haalbare gewicht 200 ton.

Tegenwoordig gaat men ervan uit dat de bouw van een piramide grotendeels het werk van professionele bouwlieden was en niet van slaven, zoals Herodotus stelde. Volgens moderne reconstructies waren voor de bouw van een enkele piramide tienduizenden mensen nodig. Waarschijnlijk bestond het grootste deel van deze bouwvakkers uit de plaatselijke Egyptische boeren die als een soort 'herendienst' voor de farao meehielpen met bouwen als tijdens de periodieke overstroming van hun akkers door de Nijl toch niet op het land gewerkt kon worden. Enige jaren geleden zijn de resten van een complete stad voor de bouwlieden gevonden nabij het plateau van Gizeh. Uit resten van de keukens bleek dat de werkers niets te kort kwamen en een voedzaam dieet genoten, wat ook wel nodig was voor het zware sjouwwerk met de steenblokken.

De Egyptenaren van de vierde dynastie hebben nooit opgeschreven hoe ze de grote piramiden gebouwd hebben. Aanwijzingen kunnen worden gehaald uit sommige tekeningen, zoals die uit de twaalfde dynastie waarop kan worden gezien dat water wordt gegoten voor een soort slede. Dit zou kunnen aantonen dat men de slede over natte klei kon voorttrekken om de blokken aldus te transporteren. Er zijn echter ook andere theorieën over hoe de piramides gebouwd zijn. Een is de theorie van de rechte schans. Deze is echter zeer onwaarschijnlijk. De helling mocht niet zo steil zijn, en daarom zou de schans veel te lang worden. Daardoor zou uiteindelijk de schans zelf meer materiaal bevatten dan de piramide zelf.

Een tweede theorie is die van de spiraalschans. Volgens deze theorie zou er om de piramide heen een spiraal komen die na de bouw zou worden afgebroken. Wederom is deze theorie zeer onwaarschijnlijk. Ten eerste kunnen zo niet alle delen van de piramide bereikt worden. Ten tweede is het vrijwel onmogelijk om de grote blokken de bocht om te krijgen.

In 1989 ontdekten Mark Lehner en zijn vriend Hawass de overblijfselen van een oude bakkerij. Hier vonden ze resten van tafla. Tafla is een soort klei, als tafla nat wordt is het heel glad en zou het grote blokken steen kunnen verplaatsen met behulp van houten rollers en een spiraalschans. Op deze manier was het mogelijk om de blokken de bochten om te krijgen. Deze theorie is een keer succesvol uitgevoerd door het NOVA, zij het op schaal. Het enige probleem aan deze theorie is nog steeds dat niet alle delen van de piramide bereikt konden worden.

De laatste theorie is de zandtheorie. Het idee is dat er aan beide zijden van de piramide een soort houten bak is, een voor een blok steen en een voor zand. Door middel van touwen wordt het blok naar boven getrokken als er genoeg zand in de bak aan de ander zijde zit. Het enige probleem aan deze theorie is dat het zand steeds naar boven gebracht moet worden, dit is mogelijk, maar zou heel veel tijd in beslag nemen.

Plaatsen met piramiden

De belangrijkste piramiden zijn hieronder geplaatst. Ze zijn gegroepeerd volgens vindplaats, deze zijn geografisch gecatalogeerd: van noord naar zuid.

Zie ook: lijst van piramiden

Piramiden van Gizeh

Zie Piramiden van Gizeh voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

De piramide van Chefren en Cheops.

De bekendste piramiden zijn die van Gizeh vlak bij de Egyptische hoofdstad Caïro. Het complex wordt beheerst door de drie grote piramiden, de piramide van Cheops, die van Chefren en die van Mykerinos. Daarnaast zijn er nog enkele kleinere piramiden. Deze piramiden werden gebouwd tijdens de vierde dynastie (tussen ca. 2551 en 2472 v.Chr.) en zijn dankzij hun zeer stabiele constructie goed bewaard gebleven. De buitenste witte kalksteenlaag is in de loop der tijden grotendeels verdwenen doordat men het materiaal heeft gebruikt voor andere bouwwerken. Alle piramiden zijn reeds in de oudheid beroofd van hun inhoud.

Piramiden van El-Arjan

Twee kilometer ten zuiden van Gizeh gelegen. Er liggen hier twee onafgewerkte piramiden.

Piramide van Abu Roasj

Zeven kilometer ten zuiden van Gizeh ligt een onafgewerkte piramide van Djedefre. De piramide zou een breedte hebben gehad van 100 m. Nu zijn slechts de grondlagen zichtbaar. Het is de enige piramide in de plaats Abu Roash.

Piramide van Aboesir

De piramiden van Aboesir.

De piramiden van Aboesir behoren tot de koningen van de vijfde dynastie. De site van Abusir bevat naast de piramiden ook nog twee zonnetempels.

Piramiden van Saqqara

Piramide van Djoser

In de necropolis van Saqqara bevindt zich de bekende trappenpiramide van Djoser. Er bevinden zich elf grote piramiden en een veelvoud van kleinere piramiden in de omgeving van Saqqara. De piramide van Sekhemkeht en een ongeïdentificeerde piramide uit de dertiende dynastie zijn onvoltooid, dus nooit afgebouwd.

Piramiden van Dasjoer

De rode piramide van Snofroe

De knikpiramide van Snofroe

De site van Dasjoer ligt slechts 10 km verwijderd van Saqqara en bevat vooral piramiden van de twaalfde dynastie. Daarnaast heeft Snofroe er de rode piramide en de knikpiramide gebouwd. De laatste wordt beschouwd als de eerste echte piramide die gebouwd is.

Piramiden van Lisht

El-Lisht ligt tussen Saqqara en Meidoem en ongeveer 60 km ten zuiden van Caïro. Lisht was de necropool van de nieuwe hoofdstad Itjitaoei die tijdens de twaalfde dynastie was gesticht. De site bevat twee piramiden: deze van Amenemhat I en Senoeseret I.

Piramide van Meidoem

De trappenpiramide van Snofroe.

De site ligt 50 km ten zuiden van Dasjoer en enkele kilometers van Fayum. Er staat slechts één piramide: de trappenpiramide van Snofroe, hoewel het heel goed mogelijk is dat ze van zijn vader Hoeni was.

Piramiden van Fayum

De piramide van Amenemhet III bij Hawarra, gezien vanuit het oosten.

In Fayum vinden we twee piramiden van de twaalfde dynastie. De ene staat in El-Lahoen (Senoeseret II) en de andere in Hawara (Amenemhat III). Er bestaat daarnaast nog een derde in Seila, een kleine trappiramide, die waarschijnlijk uit de derde dynastie stamt.

Piramidologie

De Egyptische piramiden zijn het onderwerp van veel esoterische theorieën. Zie voor meer informatie: Piramidologie.

Bronnen en literatuur

• Edwards I., The Pyramids of Egypt, 1961
• Lauer J., Le mystère des Pyramides, 1988
• Petrie W., The pyramids and temples of Gizeh, 1883
• Silotti A., De Piramiden van Egypte, 1998
• Spece K., Ancient Egyptian Chronology and the Astronomical orientation of Pyramids, Nature, 408, 2000, 320-324

Zie ook

Wikimedia Commons heeft meer mediabestanden die bij dit onderwerp horen in de categorie Pyramids of Egypt.

• Oud-Egyptische architectuur
• Piramide (bouwwerk)

Externe links

• http://www.guardians.net/egypt/pyramids.htm
• Pyramid Construction: http://www.prevos.net/pyramid/