"En tot zijn tekenen behoort dat Hij van uw eigen soort partners heeft geschapen opdat u rust bij hen zult vinden en Hij bracht liefde en barmhartigheid tussen u. Voorwaar, daarin zijn zeker tekenen voor een volk dat nadenkt." (Ar-Rum 21)

"... zij zijn bekleding voor u en u bent bekleding voor haar." (Al-Baqarah 187)

Het huwelijk (nikah) neemt in de Islam een belangrijk plaats in de samenleving in. Op iedere volwassen moslim(a) ligt de plicht om te trouwen. Het huwelijk is als een schild tegen ongeoorloofde relaties. Het moet op liefde en begrip voor elkaar gebaseerd zijn en het is de beste voorwaarde voor de opvoeding van geestelijk gezonde kinderen. Hieronder volgt een aantal regels en aanbevelingen uit Qur'aan en Sunnah die een huwelijk - met Gods hulp - zullen doen slagen.

Het vinden van een partner
Op de ouders rust de plicht om - in overleg met hun kinderen - geschikte partners te vinden. Kinderen mogen volgens islamitisch recht niet gedwongen worden met iemand te trouwen, maar moeten eerst geraadpleegd worden. Als zij gedwongen zouden worden met iemand te trouwen die hun niet aanstaat kan de kiem voor onenigheid namelijk al bij het begin gelegd zijn.

Enkele overleveringen zijn speciaal ter bescherming van vrouwen bedoeld: Abu Hurayra vertelde dat de Boodschapper van Allah zei: "Een eerder getrouwde vrouw moet niet ten huwelijk worden gegeven zonder geraadpleegd te worden en een maagd moet niet ten huwelijk worden gegeven voordat haar toestemming is verkregen." Toen gevraagd werd hoe haar toestemming kon worden opgemerkt, antwoordde hij (Muhammad) dat dit was doordat ze er niets tegen inbracht. (Buchari, Muslim)

Ibn Abbas vertelde dat een meisje bij Muhammad kwam en zei dat haar vader haar gedwongen had te trouwen zonder haar instemming te vragen. Muhammad gaf haar de keuze om het huwelijk te accepteren of het ongeldig te verklaren. (Ibn Hanbal)

Wat is een geschikte partner?
Onze Profeet heeft hierover het volgende gezegd:

"Men kan een vrouw om vier redenen trouwen: haar rijkdom, haar afkomst, haar schoonheid en haar geloof. Degene die haar trouwt vanwege haar vaste geloof in Allah, zal een gelukkig leven leiden."

"Als een man een vrouw trouwt vanwege haar stand, dan vernedert Allah hem. Als een man een vrouw trouwt om haar rijkdom, dan neemt Allah zijn rijkdom weg. Als een man een vrouw trouwt vanwege haar afkomst, dan legt Allah hem in een afschuwelijke positie. Maar als iemand een vrouw trouwt omdat hij kuis en vroom wil blijven en seksuele wandaden wil vermijden, ook omdat hij twee groepen - namelijk zijn familie en de familie van zijn vrouw - wil verenigen, dan zegent Allah hen."

Door geleerden wordt vrouwen geadviseerd te trouwen met een man van gelijke of hogere status en mannen met een vrouw van gelijke of lagere status. De reden hiervoor is dat een vrouw die beneden haar stand trouwt, ontstemd kan raken door het verlies aan status, wat de stabiliteit van het gezin in gevaar kan brengen.

Meestal wordt aangenomen dat een moslimvrouw alleen met een moslimman mag trouwen, terwijl een moslimman wel een joodse of christelijke vrouw mag trouwen. De Qor'aan zegt hierover echter niets. Vers 2:221 bevat uitsluitend een verbod voor zowel moslimmannen als -vrouwen om met iemand van de veelgodenaanbidders te trouwen, waarmee de toen vijandige Mekkaanse stammen werden bedoeld. Wanneer een getrouwde vrouw moslim wordt, wordt haar dan ook vaak geadviseerd van haar (niet-moslim)man te scheiden, wat haar keuze voor de islam echter aanzienlijk zwaarder maakt. Mede hierom vinden progressieve geleerden dat een dergelijk verbod niet meer van deze tijd is, zolang de man zijn vrouw tenminste niets in de weg legt om haar religie in praktijk te brengen.

De huwelijkssluiting
De huwelijkssluiting (ijaab qabul = verklaring van instemming) dient in het openbaar te geschieden opdat het paar in de toekomst in alle aangelegenheden als gehuwd behandeld zal worden. Het kan thuis gebeuren, maar na het `Asr-gebed in de moskee is beter. Een huwelijk is geldig als de bruidegom met een vertegenwoordiger van de bruid in het bijzijn van twee getuigen een huwelijk overeenkomt, waarbij ook de bruidsschat dient te worden vastgesteld. Een huwelijk is ongeldig als het meisje protesteert. Het verdient aanbeveling om een geschreven huwelijksovereenkomst op te stellen. Dit is de procedure zoals door onze profeet Muhammad is voorgeschreven. Diverse islamitische landen hebben een soort burgerlijke stand ingesteld. In het ene geval sluit een vertegenwoordiger van deze burgelijke stand het huwelijk zoals ook in Nederland gebruikelijk is (Indonesië), in het andere geval levert de burgerlijke stand de getuigen (Marokko).

De bruidegom behoort zijn vrouw een bruidsschat (mahr) te geven die overeenkomstig is met zijn financiële middelen en met de wensen van de vrouw. Alles wat niet haram is, is toegestaan, bijvoorbeeld sieraden, kleding, geld, een Qur'aan. Een geschenk is niet geldig als het geld geleend is. Het is ook niet de bedoeling dat de man zijn vrouw van haar familie koopt, of dat de vrouw een bruidsschat meebrengt zoals in sommige landen gebruikelijk is.

Na het huwelijk heeft de vrouw het recht haar eigen (familie)naam te blijven gebruiken. Ook behoudt zij het recht om zelf over haar eigen vermogen en/of inkomsten te beschikken.

Het is aanbevolen om enkele dagen na het huwelijk een feestmaal te geven (walimah) om familie, vrienden en buren te laten delen in de vreugde. Het is echter niet toegestaan om met geleend geld een groots feestmaal aan te richten, waardoor het huwelijk met schulden zou beginnen. Alles dient eigenlijk zo sober mogelijk te zijn. Het tonen van een bebloed laken om de maagdelijkheid van het meisje kenbaar te maken is een onislamitische traditie.

Rechten en plichten van man en vrouw
"En voor de vrouwen zijn er rechten overeenkomstig hun plichten, volgens wat redelijk is. Maar voor de mannen is er een rang boven hen (de vrouwen)." (Al-Baqarah 228)

Dit wil zeggen dat vrouwen binnen het huwelijk niet alleen plichten hebben, maar ook rechten, maar dat zij de man als leider (of eindverantwoordelijke) en beschermer moeten accepteren. Een man mag dit echter nooit als vrijbrief voor dictatorschap opvatten. Na zijn dood wordt hij ondervraagd over de zorg voor zijn gezin. In een goed huwelijk zijn man en vrouw feitelijk gelijk en neemt overleg over zaken die het gezinsleven aangaan een belangrijke plaats in. Hoe kan er liefde en vertrouwen ontstaan in een relatie waarin de man over de vrouw heerst?

Een feministische uitleg van dit vers geeft aan dat man en vrouw in principe gelijk zijn, maar dat op de man een zwaardere verantwoordelijkheid rust wanneer hij zijn vrouw tijdens zwangerschap en zorg voor zijn kinderen materieel onderhoudt.

Vrouwen hebben recht op voedsel, onderdak en kleding, en dat moet net zoveel zijn en van dezelfde kwaliteit als wat de man voor zichzelf koopt. Het kan niet zo zijn dat de man in dure merkkleding loopt en dat zijn vrouw met afdankertjes tevreden moet zijn. Een man mag zijn vrouw niet misbruiken of mishandelen, zoals blijkt uit de volgende overlevering: Bahz Ibn Hakim vertelde: "Ik vroeg de Profeet hoe om te gaan met vrouwen en hij zei: Voed ze zoals jullie jezelf voeden, kleed ze zoals jullie jezelf kleden en sla of berisp hen niet." Het recht op een vriendelijke behandeling voor vrouwen blijkt ook uit de volgende overlevering: "De meest perfecte gelovigen zijn de besten in gedrag en de besten van jullie zijn degenen die het beste voor hun vrouwen zijn" (Ibn-Hanbal). Als een man een van deze rechten niet respecteert, heeft zijn vrouw het recht om een scheiding aan te vragen.

Een vrouw heeft de plicht haar huwelijk te beschermen. Volgens de gangbare opvatting mag de vrouw haar man geen seks weigeren omdat het voor hem de enige legitieme manier is om zijn seksuele behoefte te bevredigen. Van de man mag echter wel verwacht worden dat hij rekening houdt met de emoties van zijn vrouw. Andersom geldt ook dat de vrouw recht heeft op seksueel genot. De vrouw mag niet met anderen over familiezaken spreken om het ontstaan van roddels te voorkomen. De man heeft het recht om zijn vrouw de omgang met bepaalde personen te verbieden als hij vindt dat die een slechte invloed op haar uitoefenen, roddels verspreiden of het huwelijk proberen te ondermijnen. De vrouw moet de reputatie en de bezittingen van haar man beschermen.

De huishouding valt niet vanzelfsprekend onder de verantwoordelijkheid van de vrouw, maar het lijkt niet meer dan logisch dat - wanneer de man met een fulltime baan voor het gezinsinkomen zorgt - de vrouw voor het huis en de kinderen zorgt, waarvoor de man voldoende geld ter beschikking moet stellen. Als de man gierig is en teveel geld voor zichzelf houdt mag zijn vrouw nemen wat zij nodig heeft. De Profeet heeft de mannen overigens aangespoord hun vrouwen bij het huishouden behulpzaam te zijn. Hij verstelde bijvoorbeeld zijn eigen kleren.

Geluk in het huwelijk kunnen we niet als iets vanzelfsprekends zien. Gevoelens kunnen met de tijd veranderen, de vlam van liefde kan uitdoven. Daarom moeten we er alles voor over hebben om het respect voor elkaar in stand te houden. Hiervoor zijn geduld en een voortdurend geven van beide kanten nodig, net zoals een tuin verzorgd moet worden om hem altijd te laten bloeien.

Echtscheiding
"En behandelt hen (de vrouwen) volgens de voorschriften. En wanneer jullie een afkeer van hen hebben, kan het zijn dat jullie een afkeer hebben van iets waar Allah veel goeds in gelegd heeft." (An-Nisa 19)

Scheiding is toegestaan in de islam, hoewel het, volgens een overlevering, de meest verafschuwde maatregel is die door Allah is toegestaan. Zo'n drastische maatregel mag alleen maar genomen worden nadat er goed over is nagedacht en nadat overleg gevoerd is met betrouwbare bemiddelaars. Alleen als blijkt dat niets het vertrouwen meer kan herstellen mag een scheiding worden uitgesproken.

Er zijn verschillende manieren om te scheiden, die in de vier leerscholen anders zijn uitgewerkt. Heel algemeen kan gezegd worden dat de man - bij voorkeur in het bijzijn van twee getuigen - uitspreekt te willen scheiden. Dan geldt een wachtperiode (iddat) van drie menstruatiecycli (of voor het gemak drie maanden) waarbinnen de scheiding ongedaan gemaakt kan worden. Gedurende deze periode is het niet toegestaan om gemeenschap te hebben, maar de vrouw heeft nog steeds recht op onderdak, voedsel en kleding. Als blijkt dat de vrouw zwanger is duurt de wachtperiode totdat het kind geboren is.

Als een vrouw door haar man wordt verwaarloosd kan ook zij om een scheiding vragen. Zij moet daarvoor een aanklacht indienen bij een (islamitische) rechtbank, of, bij afwezigheid daarvan, bij een commissie van geleerden. Redenen waarom een vrouw een scheiding kan aanvragen zijn langdurige afwezigheid van de man zonder dat hij bericht stuurt, het niet geven van (voldoende) levensonderhoud, mishandeling en seksuele veronachtzaming. Ook 'onverenigbaarheid van karakters' kan een legitieme scheidingsgrond zijn. Vrouwen doen er verstandig aan dit recht in het huwelijkscontract te laten vastleggen. (In de Indonesische huwelijksboekjes is dit recht standaard opgenomen.)