Alhoewel de vos
algemeen bekend is, zijn slechts zeer weinig mensen het diertje ooit al in
de vrije natuur tegengekomen, en bij de meerderheid van die minderheid was
de ontmoeting louter toevallig en zeer kort, want doorgaans hebben vossen
eerder jou gezien dan jij hen en nemen ze de benen of verstoppen ze zich.
Ook het feit dat ze vooral ’s nachts actief en terecht schuw van aard zijn,
draagt er zeker toe bij dat ze niet snel zullen opvallen. Vooraleer je het
beestje zelf wil zien, moet je je van zijn aanwezigheid vergewissen, sporen
zoeken dus, en een simpele wandeling doorheen het beoogde gebied kan je al
heel wat leren. Pootafdrukken zijn de meest voor de hand liggende sporen en
zijn het eenvoudigst
te herkennen. De vos is echter een hondachtige en zijn pootafdrukken lijken
op die van een hond, maar er is een klein maar duidelijk verschil: de
zoolkussens van de middelste tenen liggen helemaal voor de zoolkussens van
de buitenste tenen, er is geen overlapping (men kan een lijn trekken tussen
beiden zonder dat de zoolkussens deze lijn overschrijden, zie gele lijn op
de figuur), bij honden is die er wel. Ook is de pootafdruk van een vos veel
slanker (eivormig) terwijl die van een hond dommer is (meer cirkelvormig).
De klauwen van de voortenen wijzen naar elkaar. De afdruk heeft een lengte
van ongeveer 55 mm (ter vergelijking: het twintig frankstuk heeft een
doormeter van 25mm). De ochtend na sneeuwval is het ideale tijdstip om
achter deze vorm van sporen te gaan zoeken. Je vindt dan niet alleen de
pootafdrukken, je kan ze meestal nog een lang stuk volgen, wat je meer leert
over de nachtelijke tochten van de vos. Allicht kom je dan nog andere sporen
tegen, zoals prooiresten die de vos heeft achtergelaten, of ‘geurvlaggen’
(gele vlekken in de sneeuw, urine dus) en misschien
nog sporen van andere vossen. Ook kan je dan het looppatroon onderscheiden:
gewone gang (draf) of lopen. In sneeuw kan je tussen de pootafdrukken soms
nog een bijkomend kenmerk vinden: de lange staart sleept over het
sneeuwtapijt en trekt daardoor strepen (zie foto).
Zoals alle zoogdieren kakt de vos van tijd tot tijd, en zelfs deze vorm van
uitwerpselen wordt niet onbenut gelaten. De vos gebruikt ze om zijn
aanwezigheid kenbaar te maken, z'n territorium af te bakenen enzovoorts. De
vorm en de plaats waar uitwerpselen achtergelaten worden, zijn zo typerend
dat ze op zich ook al een goed spoor vormen. Je vindt deze uitwerpselen
meestal op verhoogde plaatsen; een graspol, een prooirest,...en zoals op de
foto (links) op een steen. Tijdens een boswandeling kan je ook de typerende
vossengeur opsnuiven wanneer je langs een onzichtbare
geurvlag passeert.
Vossenholen zijn
iets moeilijker te vinden, wat logisch is: vossen hebben hun schuilplaats
het liefst op de meest (voor mensen) ontoegankelijke, rustige, verborgen en
ongestoorde plaats. Daarnaast moet de grond stevig maar graafbaar zijn, en
niet nat. Het liefst graven ze hun hol in een helling (zoals een glooiing,
spoorwegberm, dijk,...) en is er vlak aan de ingang plek voor de jongen om
te ravotten (die meestal een heel pak vegetatie rond het hol gaan
platwalsen). Een vossenterritorium telt meestal meerdere holen, en de meest
gebruikte heeft meerdere in- en uitgangen. Je ziet meestal duidelijk welke
de hoofdingang is: hier ligt de grootste hoop uitgegraven aarde en is deze
hoop en vegetatie errond platgelopen. Andere ingangen zijn meer bedekt met
bladeren, takken en nog zo wat rommel. De gangen van zo’n hol moeten groot
genoeg zijn en hebben een doormeter van ongeveer 20cm (ter vergelijking de
1L fles SPA met een hoogte van 30,9cm), centraal in het hol liggen een of
meerdere ‘kamers’. De ingang is ovaal
rechtopstaand (bij een dassenhol is deze meer plat) en de uitgegraven aarde
ligt als een hoop vlak voor de ingang, terwijl bij een dassenhol deze hoop
meer rondom ligt. Een hol waar de ingangen grotendeels bedekt zijn met
bladeren en takken is uiteraard verlaten, maar let op, een vossenhol is niet
noodzakelijk het hele jaar door in gebruik en het vinden van een verlaten
burcht is geen directe aanwijzing dat er geen vossen in dat gebied leven.
Een bewoonde burcht wordt meestal gekenmerkt door de prooiresten die her en
der errond verspreid liggen. Die prooiresten zijn op zichzelf ook al een
bron van informatie (maar zijn zeker geen referentie voor het gebruikelijke
menu van de bewoner, want resten van bijv. kleine knaagdieren zullen niet te
vinden zijn rondom de burcht, terwijl ze toch een van de belangrijkste
prooien zijn !!!). De oorsprong van die resten geeft aan waar de bewoner van
die burcht zich soms ophoudt, want naast restanten van gebruikelijke prooien
kan men bijv. lege pakjes frieten, melkkartons, yoghurtpotjes maar ook het
kieken van de buren, tamme fazanten uit een nabijgelegen pseudo-jachtgebied,
een leren schoen van het paar dat je de nacht ervoor op het terras van je
vakantieverblijf te Frahan had laten drogen (nvdr)... Maar let wel: als je
zo’n vossenhol hebt gevonden, verlaat dan de plaats weer zo snel mogelijk en
verblijf met de kennis dat er zich daar een hol bevindt; vossen zijn
helemaal niet gesteld op menselijk bezoek en aandringen zou tot een
risicovolle verhuis van de vossenfamilie kunnen leiden, wat zeker niet de
bedoeling kan zijn. In dat opzicht is het raadzaam om alleen tijdens de
winter op zoek te gaan naar vossenholen. Tijdens dit jaargetijde is dat
tevens het eenvoudigst door het ontbreken van zomervegetatie. Vergeet vooral
niet dat in Vlaanderen de vos niet gedood mag worden binnen een straal van
25m rond een vossenburcht en dat vossenburchten niet verstoord mogen worden,
en jouw aanwezigheid kan al als een verstoring geïnterpreteerd worden !
Verder in het rijtje van de gebruikelijke sporen zijn nog haarplukken
onderaan prikkeldraad. De haren zijn ros, dun en zacht.
