Tips en trucs voor de
bandrecorder hobbyis
Voor de vuist weg, in willekeurige volgorde,
ervaringen, ontdekkingen en oplossingen uit mijn hobby
kamertje....
Index:
Verteerde rubbers....
Slechte werkende remmen
Slecht werkende contacten
Weigerende VU-meter
Motor valt soms stil
Snelheid te traag
Display verlichting
Klopt de bandsnelheid?
Frequentiebereik
Koppen afstellen zonder oscilloscoop
Demagnetiseren
Transistoren
Akai
Transistoren doormeten
Materiaal
tips
Hoe ver
moet je gaan?
Uitgevoerde restauraties
Tips en trucs, deel 2:
Praktische tips
voor gebruik van de bandrecorder
Verteerde rubbers....
In het verleden werd vaak synthetische rubber gebruikt voor de
snaren.
Goede snaren en frictierubbers zijn belangrijk voor
elementaire functies, zoals afspelen vooruitspoelen en
terugspoelen. Ook capstan (of: toonas) en de aandrukrol of pitchroller zijn
eminent.
Dit materiaal had echter als bijwerking dat het materiaal
verduurde, waarna na een aantal jaren geen rubber, maar een
vieze zwarte kleverige pasta overbleef.
Remedie: goed schoonmaken (gaat goed met spiritus!) en nieuwe
rubbers plaatsen.
Slechte werkende remmen
Vaak zijn dan de vilt kussentjes, waarmee wordt afgeremd
versleten.
Misschien kun je in een handwerkzaak plakvilt kopen. Ook heb
ik goede ervaringen met meubel viltjes.
Als het vilt te glad is, kun je ook dun kurk proberen.
Ook dun leer (de ruwe kant) schijnt te werken.
Slecht werkende
contacten
Op de printplaat tref je vaak schuif contact schakelaars aan.
Je kunt ze uit elkaar halen en schoonmaken. Wees zuinig met
contactspray. Als de contacten niet goed meer aandrukken, kun je
voorzichtig proberen de (koperen) contact slipjes te verbuigen
zodat ze weer beter aandrukken.
Weigerende VU-meter
Een praktijk geval. In de aansturing van de VU meter is een
smoorspoel opgenomen (om wilde bewegingen van de meter te
beperken). Ik trof een smoorspoel, waarvan een draadje van de
wikkeling was losgeraakt van het soldeerpunt; zo dun als een
haar. De laatste wikkeling voorzichtig teruggehaald en weer
aangesoldeerd. Nu werkt het weer.
Motor valt soms stil
Je zoekt je een ongeluk. Wat bleek: een van de zekeringhouders
bij de voeding bleek te los, waardoor de zekering soms geen
contact maakte. Met een tangetje wat aangeknepen... zo simpel
kan het ook zijn.
Snelheid te traag
Ook als de snaren qua spanning nog behoorlijk goed aanvoelen,
en je de snaarloop goed hebt schoongemaakt en de snaar hebt
ontvet, kan het soms toch de moeite lonen de hoofdsnaar te
vervangen. Controleer ook of de snaar over de juiste poelie
loopt (50 of 60 Hz).
Display verlichting
Soms zijn de kleine lampjes niet (of nauwelijks) te verkrijgen
Kijk eens wat de mogelijkheden zijn van LED's.
(let op: gelijkspanning nodig, meestal overbruggingsweerstand
nodig)
Leuke uitdaging voor de knutselaar.
Heb je vragen hierover? Doe een mailtje.
Klopt de bandsnelheid?
Zonder kostbare precisie apparatuur moeilijk vast te stellen.
Met onderstaande methode kom je toch een heel eind.
Met het computerprogramma (freeware) audacity heb ik een mp3
bestand gemaakt met een speelduur van 5 minuten, dat een
constante toon geeft van 2000 Hz.
Fluitje van een cent.
Vervolgens heb ik met een betrouwbare recorder (Met een
elektronisch geregelde bandsnelheid / magnocontrol) een testband
opgenomen, met verschillende snelheden (19, 9,5 en 4,75).
Op mijn smartphone heb ik een frequency counter app
geďnstalleerd.
(Frequency counter based on the microphone input. Counts when
the input rises or falls past a set level and converts into into
frequency or a time period. FOR INDICATION ONLY. )
Door de testband af te spelen, en vervolgens de frequency
counter bij de luidspreker te houden, zie je de weergegeven
frequentie en krijg je een indicatie of de afspeel snelheid
afwijkt.
Frequentiebereik
Het is algemeen bekend dat analoge audio tapes niet dat
frequentiebereik hebben van digitaal geluid.
Toch kunnen taperecorders behoorlijk presenteren.
Dat is natuurlijk van veel factoren afhankelijk (bandsnelheid,
kwaliteit van koppen, bandkwaliteit etc.).
Om een leuke indruk te krijgen van prestaties, zónder kostbare
meetapparatuur kun je eens kijken met de (gratis) app Spectroid.
Als je van een geluidsfragment het resultaat van het origineel
en de opname vergelijkt (evt meerdere opnames met verschillende
banden) krijg je toch een beeld van de geluidskwaliteit.
Koppen
afstellen zonder oscilloscoop....?
Dat kan.
Je kunt met een multimeter de spanning aan de kop meten.
Maak een goede test band met een frequentieopname van 1000 Hz.
Gebruik hiervoor een toongenerator.
bijvoorbeeld:
https://blog.szynalski.com/2012/08/online-tone-generator/
Je moet dan op de weergave kop de maximale spanning opzoeken
(in milivolts).
Demagnetiseren
Bandrecorders, en de onderdelen die in contact staan met
de band, raken in de loop van de tijd gemagnetiseerd.
Magnetische geluidskoppen en geleidende onderdelen zorgen voor
verminderde weergavekwaliteit
Het demagnetiseren verwijdert opgehoopt magnetisme en
verbetert de weergave en de signaal/ruisverhouding.
Het demagnetiseren gaat als
volgt:
1. De recorder uitschakelen en banden verwijderen.
2. Koppen en bandloop reinigen met alcohol.
3. Je stopt de stekker van demagnetiseur in het stopcontact,
dan langzaam richting de koppen bewegen en in cirkel bewegingen
langs de koppen en bandgeleiders halen.
Het komt erop neer dat je de kop eerst heel dicht nadert met
de demagnetisator en deze dan vervolgens langzaam verwijdert tot
op een afstand waarbij men er weer redelijk zeker van kan zijn
dat de spoel geen invloed meer uitoefent op het magnetische
materiaal. Pas dan (op een afstand van een meter of méér), mag
men de spoel weer uitschakelen. (Dit laatste is om een sterke
magnetische puls te veroorzaken).
4. Als de demagnetiseerder is aangesloten op het stroomnet,
zorg dan alle opnamemedia (banden, harde schijven, floppy's en
ook creditcards) op een afstand van minimaal 3 meter zijn.
Hier nog wat informatie, zin en
onzin over demagnetiseren:
Demagnetiseren
Transistoren Akai.
In de tijd dat Akai nog veel bandrecorders produceerde zijn er
in heel veel modellen de transistoren 2sc458c en 2sc945
gebruikt.
Inmiddels blijkt wel dat na zoveel jaren veel van deze
transistoren het laten afweten.
Dit kan opvallen door uitval van bv voorversterkers (zoals bij
mij) of het optreden van ruis (ook dat had ik).
Opvallend is dat de pootjes van deze transistoren dan zwart
worden, doordat daar een zwart oxide laagje op komt en dat dat
de oorzaak kan zijn van kraken, ruisen of een verlopen
instelling.
Soms is het schoonmaken van deze transistoren al een afdoende
oplossing.
Er zijn veel reparateurs/restaurateurs die in deze recorders
meteen ál deze transitoren en ook elco's vervangen. Recappen
wordt dat dan genoemd (REplace CAPacitors). Na het opnieuw
afregelen van de recorders presteren ze over het algemeen weer
100%.
Je kunt er natuurlijk ook voor kiezen de defecten op te sporen.
De servicemanuals van Akai zijn keurig voorzien van DC waarden,
die je op de print kunt meten. De (vermoedelijke) boosdoeners
kun je dan snel in beeld krijgen en vervangen.
Het signaal volgen met een signal tracer kan natuurlijk ook.
Alle onderdelen vervangen is voor een amateur een hele klus, met
natuurlijk altijd een risico dat er iets (anders) mis gaat...
Transistoren doormeten
Transistoren in eenvoudig cirquit zijn eenvoudig te controleren.
Bij een NPN-transistor heb je drie poten en drie spanningen.
De emitter moet (meestal) de laagste spanning weergeven, de
collector heeft de hoogste spanning en de basis zit er ergens
tussenin.
Maar de basisspanning is 0,65V bóven de emitter (dat is een
gemiddelde waarde, dit kan 0,3 tot 1V zijn, afhankelijk van het
type transistor, stroom, temperatuur, maar meestal tussen 0,6 en
0,7V).
Als je 5V aan de basis en 1V aan de emitter meet, is die
transistor waarschijnlijk defect.
Al de basisspanning, dus de basisstroom, wijzigt, moet de
collector- en/of emitterspanning ook veranderen. Als dit niet
het geval is, kan de transistor ook defect zijn.
Als je niet weet of hij geleidt meet je de spanningsval over de
collector-, basis- en emitterweerstanden indien gebruikt. Als de
stroom door de basisweerstand 1 mA is, maar de spanningsval over
de collectorweerstand nul volt is, is er iets mis.
Als emitter en collector dezelfde spanning geven en de basis
nul, dan is er sprake van sluiting. (In de transistor, of
bv in het soldeerwerk).
Bij PNP transistoren is hetzelfde maar de emitter staat 0.6V
boven de basis, de emitterspanning is hier het hoogst.
Bias:
In de electrtonica
is voor een goede opname, zonder veel bandruis, met een optimale
signaal/ruisverhouding vooral de voormagnetisatie belangrijk.
Door een wisstroomoscillator word een bias stroom gegenereerd,
die de tape voorbereid voor een goede geluidsregistratie.
In de opname techniek met analoge magneetband, zoals een tape
deck, is dit een hoogfrequente stroom (100 KHz of zo) die bij
opnemen door de opneemkop gestuurd wordt, samen met het op te
nemen audio signaal.
Het resultaat is dat de magnetiseerbare deeltjes van de band
even `flink door elkaar geschud worden` zodat ze goed op de
juiste plaats komen te liggen.
In deze betekenis is de nederlandse vertaling `bijstroom`.
Bij een te lage bias stroom krijg je een opname met veel
vervorming (komt door het band materiaal) en bij een te hoge
bias stroom krijg je een te zwakke opname, vooral voor hoge
tonen, want die worden direct na opnemen weer uitgewist.
De optimale bias verschilt dus ook per bandsoort.
Het wissen van een band gebeurt door zo`n zelfde bias stroom wat
sterker toe te passen.
Alle magneetdeeltjes op de band gaan dan weer in de rustpositie
liggen.
Meestal wordt deze wisselspanning ook tegelijkertijd op de
wiskop gezet om de band te wissen.
Merkenoverzicht:
Akai Sony Philips Revox Tandberg Uher
-o-o-o-o-o-o-o-o-o-o-o-o-o-o-
Hoe ver moet je gaan?
Een stukje overpeinzing...
Sinds het begin van mijn bandrecorderhobby heb ik twee begrippen
leren kennen:
AMHD (Alles Moet
Het Doen)
en
Het begrip 'kapot-repareren'
Twee begrippen die denk ik wel
voor zich spreken.
Alles moet werken is natuurlijk een mooi uitgangspunt.
Het ziet er (weer) uit als nieuw en het werkt ook als nieuw.
Een uitdaging die soms te mooi
lijkt om waar te zijn en dit soms ook kan zijn.
Nooit meegemaakt?
Na elke reparatie ontstond een ander probleem.
De problemen werden steeds groter en ingewikkelder....
Aan het eind van de rit bleek het onbegonnen werk.
En dan bestaat ook nog zoiets
als 'achteruit-repareren'.
Oftewel: Vervang alles maar waarvan je denkt dat het kapot
zou kunnen zijn.
Met wat geluk is het probleem dan opgelost.
Inderdaad: geluk. Maar stel dat het defecte onderdeel het gevolg
is van een ernstige storing elders?
Dan kun je toch beter eerst meten. Want meten is weten.
Soms kan het slim zijn met een
bepaald resultaat vrede te hebben.
Als een apparaat van 50 jaar oud, weer voor 99% goed
functioneert, is dat dan al niet een mooi resultaat?
Iets om op een regenachtige
zondagochtend eens over na te denken....
-o-o-o-o-o-o-o-o-o-o-o-o-o-o-
Materiaal tips:
stofkwastje (gewoon goedkop verfkwastje)
wattenstaafjes
gebruik geen wasbenzine voor rubber!
spiritus voor veel doeleinden bruikbaar
wees zuinig met contactspray
wd40 helpt voort sommige reparaties. wees er zuinig mee en
vermijd contact met rubber
kijk uit met magnetische schroevendraaiers bij de koppen
koppen reinigen met alcohol (drogist of apotheek)
dasty is een goede reiniger/vetoplosser, kan ook andere
materialen aantasten. kijk dus uit.
Kortom:
Hoe je hem ook noemt: tapedeck taperecorder bandrecorder
spoelendeck spoelenrecorder of reel to reel: het is en blijft
een geweldig apparaat!
Een kleine blik in mijn werkplaatsje....
|