|
Maand(link) |
Omschrijving / bijnaam |
|
- Pluviôse - January - Lauwmaand - Lauwe - Louwmaand |
|
|
- Ventôse - February - Sporkele - Sporcle - Sprokkelmaand |
|
|
- Germinal - Marty - Maert(e) - Lentemaand |
|
|
- Floréal - Aprilis - Grasmaand |
|
|
- Prairial - May - Mey(e) - Bloeimaand |
|
|
- Messidor - Juny - Wedemaent - Wede - Zomermaand |
|
|
- Thermidor - July - Hoymaent - Hooimaand |
|
|
- Fructidor - Augusti - Oustmaent - Ougst - Oogstmaand |
|
|
- Vendémiare - VIIber - 7bre - 7ber - 7b Septembris - Pietmaent - Herfstmaand |
|
|
- Brumaire - VIIIber - 8 bre - 8ber - 8b - Octobris - Wijnmaand |
|
|
- Frimaire - IXber - 9ber - 9b - 9 bre - Novembris - Slaechtmaent - Slachtmaand |
|
|
- Nivose - Xber - X bre - 10ber - 10b - Decembris - Wintermaent - Wintermaand |
Januari is de eerste maand van het jaar.
Ook genaamd LOUWMAAND, hetgeen vermoedelijk een verbastering van looimaand is.
"Louw" komt van "looien" In januari werd de huid van de geslachte dieren gelooid.
Opdat het jaar goed zou zijn, moet het weer in de maand januari droog, koud en winderig
zijn. In België zijn er talrijke spreuken in gebruik die deze mening verkondigen.
Februari is de tweede maand van het jaar.
Ook genaamd SPROKKELMAAND.
De maand februari heeft niet altijd bestaan. In de tijd van de Oud-Romeinen telde het jaar
maar tien maanden en februari kwam daar niet in voor. Het is pas later (Keizer Pompilius)
dat het jaar werd opgedeeld in twaalf maanden. Het jaar begon met maart en februari werd
de laatste maand en kreeg als naam: "de zuivering- maand".
Februari komt van " Februaar " (= schuldverzoening) Vermits februari de laatste maand was,
was het de maand waarin alle schulden moesten vereffend worden.
In vele volkskalenders echter krijgt februari ook de naam: SPROKKELMAAND. Hierover vinden
we verschillende verklaringen terug:
- Een verklaring zegt dat " sprokkelen " het bijeenzoeken van sprokkelhout betekent, het
bijeenrapen van afgevallen hout om als brandstof te gebruiken. Dat was nodig want de
winter was al een eind gevorderd.
- een volgende zegt : SPROKKELMAAND heeft niets te maken met het sprokkelen van hout.
Het komt van: "sporkelen - springen " Dit omdat februari de SCHRIKKELMAAND is, die
om de vier jaar één dag " verspringt "
Opdat het jaar goed zou zijn moet het weer in februari vochtig en fris zijn; sneeuw is
welkom.
Maart is de derde maand van het jaar.
Ook genaamd: LENTEMAAND. Maart komt van MARTIUS, wat verwijst naar de Romeinse oorlogsgod
MARS, die tegelijk de God van de natuur was.
Maart was desdijds de eerste maand van het jaar. Deze maand heeft bij onze voorouders
altijd een slechte faam genoten, vooral omdat het weer in deze periode van het jaar erg
ongedurig en wisselvallig kan zijn. Denk maar aan de " maartse buien ".
Opdat het jaar goed zou zijn, mag het weer in de maand maart niet te koud, niet te warm
of niet te vochtig zijn. Groen gras en bloeiende bomen zijn slechte voortekenen. Sneeuw
daarentegen is welkom.
April is de vierde maand van het jaar.
Ook genaamd: GRASMAAND. Over de maand april vinden we verschillende verklaringen.
De naam april zou kunnen komen van het Latijnse "aperire" wat betekent: "openen" of
"ontsluiting". De aarde "opent" zich nu om zaden en plantgoed te laten groeien.
Een andere bron zegt dat april zou kunnen komen van "mensis aprilis" wat "zonrijke maand"
zou willen zeggen. Nog andere bronnen houden het echter bij de god Aphrodite, die in deze
maand herhaardelijk werd gevierd.
Opdat het jaar goed zou zijn, moet de maand april vochtig zijn en niet te koud. April en
mei zijn, met het oog op de oogst, de voornaamste maanden van het jaar, daarom noemt men
ze soms " de sleutels van het jaar ".
Mei is de vijfde maand van het jaar.
Ook genaamd: BLOEIMAAND, WONNEMAAND, MARIAMAAND.
Mei komt van MAJA, moeder van Mercurius. Andere bronnen zeggen dat mei komt van "MAJUS"
(een god van wasdom), verwant aan "MACTUS" of "MAGNUS" wat betekent: groots, heerlijk.
In bijna alle volkskalenders en poëzie wordt niks dan goeds over de meimaand geschreven.
Zij wordt voorgesteld als een van de mooiste maanden van het jaar.
Opdat het weer goed zou zijn, moet het weer tijdens de maand mei vochtig zijn.
Juni is de zesde maand van het jaar.
Ook genaamd: ZOMERMAAND, BRAAMMAAND, WEDEMAAND, WIEDEMAAND.
Deze maand komt immers de zomerzonnewende voor.
Juni komt van JUNO, vrouw van Jupiter. Ze was de beschermster van de geboorte, tevens
lichtgodin. Juni is in de volkskunde een vrij belangrijke maand en niet alleen maar omdat
in deze maand de zomer begint. Het is ook de maand van zeer belangrijke weerheiligen.
Opdat het weer goed zou zijn, moet het in juni enigszins vochtig en nogal warm zijn.
Juli is de zevende maand van het jaar.
Ook genaamd: HOOIMAAND. Die naam werd gegeven door Karel de Grote. Dit klinkt eigenlijk
vreemd, want het hooi ligt al lang opgestapeld. Zou OOGSTMAAND hier niet beter zijn?
Een zeer oude benaming die we nog terugvinden is VENNEMAAND. "Venne" komt van "fenne"
wat "weide" betekent. Er bestaat een citaat uit een volkskalender uit 1944 "Juli zet voort
wat Juni begonnen heeft en eindigt met wat in Augustus wordt voortgezet. Zoo geeft Juli
nog een hand aan Juni en steekt de andere hand reeds uit naar Augustus om met hun gedrieën
een rondedans rond den oogst te doen. Want de groote oogst staat nu voor de deur en als
't goed meevalt blijft er voor Augustus niet veel meer dan stoppels over."
Opdat het jaar goed zou zijn, moet het in juli warm zijn.
Augustus is de achtste maand van het jaar.
Ook genaamd: OOGSTMAAND. Deze maand is toegewijd aan Ceres, de Romeinse godin van de oogst.
Sommige volkskalenders beweren dat de naam van deze maand afkomstig is van de Romeinse
keizer Augustus. In Friesland was het de "rispemaene" dat is afgeleid van "rispen" en dat
betekent: " verzamelen " eigenlijk dus: oogsten. In augustus korten de dagen het méést,
nl. 1 uur en 58 minuten ten voordele van de nacht.
De spreuken die in augustus op de volkskalender voorkomen handelen bijna allemaal over
de oogst. Guido Gezelle noemde augustus: de KOORNMAAND.
Was op de Oudromeinse kalender de zesde maand en heette daar sextilis (sex = zes).
September is de negende maand van het jaar.
Ook genaamd: HERFSTMAAND, de maand waarin de zomer overgaat in de herfst.
In sommige landsgedeelten werd ook gesproken over " D' ANDER OOGSTMAAND. "
Dit verwijst naar het feit dat late graangewassen, zoals haver, pas in september worden
geoogst. Nog andere namen: GERSTMAAND (GHEERSTMAAND) - EVENEMAENT (komt van avena = haver)
en ook nog BACCHUSMAAND => september is de maand waarin in de wijngaarden de druivenoogst
begint.
Er is nog wel wat plaats voor dit leuke versje:
"ALS MEERT DE EERSTE MAEND VAN 'T JAER WAS, EVEN DOE QUAM MY DE NAAM DIE IK NU VOER -
SEPTEMBER - TOE. IK BEN DEN HERFSTBEGIN EN OOK DES ZOMERS LAETSTE. DOCH, VERMITS IK
VRUCHTEN BRENG, BEN IK NIET VAN DE QUADSTE."
Was op de Oudromeinse kalender de zevende maand (septem = zeven).
Oktober is de tiende maand van het jaar.
Ook genaamd: WIJNMAAND
Wat je ook in vele streken hoort is: ZAAIMAAND. (o.m. het winterkoren). Nog andere
benamingen: HERSELMAAND of AARSELMAAND: de maand die aarzelt tussen twee seizoenen.
Ook de naam RUSELMAAND of ROZELMAAND kwam voor (van reuze ) omdat in deze maand met het
slachten werd begonnen. In kerkelijke kringen spreekt men van de ROZENKRANSMAAND.
Was op de Oudromeinse kalender de achtste maand (okto = acht).
November is de elfde maand van het jaar.
Ook genaamd: SLACHTMAAND. Op elke boerderij werd deze maand wel een varken geslacht.
Bijhorende namen zijn: SMEERMAAND (varkensvet) en BLOEDMAAND. Nog een andere benaming is
LOEFMAAND. Dit is een oude betekenis voor "dol" en wijst erop dat het weer in november
onbestendig of dol kan zijn.
Was op de Oudromeinse kalender de negende maand (novem = negen).
December is de twaalfde en laatste maand van het jaar.
Ook genaamd: WINTERMAAND - DONKERE MAAND - MIDWINTERMAAND en KERTMISMAAND.
Nog een andere benaming is: WOLFSMAAND. In de tijd toen er nog veel wolven waren, trokken
die bij grote koude tot dichtbij de woningen.
Was op de Oudromeinse kalender de tiende maand (decem = tien).