Het afweersysteem of immuunsysteem van ons lichaam en ook dat van onze honden zorgt ervoor, dat destructieve invloeden van buitenaf geen kans krijgen. Het immuunsysteem zorgt voor herstel bij ziekte. Maar soms reageert het immuunsysteem verkeerd. Bijvoorbeeld bij een allergie of bij de groei van een tumor. Er zijn ook gevallen waarbij het immuunsysteem het eigen lichaam aanvalt en vernietigt. Dat noemen we dan auto-immuunziekten. Pemphigus en Lupus zijn daarvan voorbeelden. Die komen ook bij honden voor. Soms zijn deze auto-immuunziekten rechtstreeks levensbedreigend, vaak kunnen we ze in de hand houden door medicijnen. Maar die medicijnen hebben veelal vervelende bijwerkingen.

Oorzaken
Het lijkt erop, dat het steeds vaker voorkomt. Auto-immuunziekten. De oorzaak van het feit dat een immuunsysteem gestoord raakt is niet precies bekend. Natuurlijk zijn er wel vermoedens.
We kunnen denken aan vaccinaties, medicijnen, giftige stoffen (via inademing, eten en drinken), zonlicht, infecties en zeker niet in de laatste plaats stress. De factor stress wordt zo langzamerhand niet meer serieus genomen, omdat het te vaak als argument voor alles en nog wat wordt gebruikt. Maar vast staat, dat stress zeer gemakkelijk ernstige storingen kan veroorzaken van de lichaamsfuncties, waaronder in het bijzonder het immuunsysteem.

Zonder onszelf te verliezen in een geiten-wollen-sokken filosofie, kunnen we gerust aannemen, dat te frequent vaccineren bij niet geheel gezonde honden, maar ook medicijnen, gemaakt van lichaamsvreemde stoffen, het immuunsysteem (over)belasten en kunnen storen. We hebben vaccinaties en medicijnen nodig. Maar dat betekent toch, dat we er meer dan verstandig mee om moeten gaan.

Wat gebeurt er precies? Door een "aanval" van antilichamen op het eigen weefsel verliezen huidcellen hun onderlinge verband waardoor defecten ontstaan. Dat kan oppervlakkig gebeuren (erosies), maar ook tot in de diepere lagen (zweren).

Pemphigus
Pemphigus is een voorbeeld van zo'n auto-immuun ziekte. Bij Pemphigus wordt de huid aangetast; in ernstige gevallen doen ook de slijmvliezen mee. We onderscheiden verschillende vormen van Pemphigus, afhankelijk van de uitbreiding van de ziekte over het lichaam en het type laesies. De meest voorkomende vormen zijn Pemphigus foliaceus, Pemphigus erythematosus en Pemphigus vulgaris.

Pemphigus foliaceus

In het begin zien we een opvallende depigmentatie van de neus en de lippen. Later zien we op de lippen, neusrug en oren: kaalheid, korstjes, pukkeltjes, blaasjes, schilfers, rode ronde plekken met een randje (lijkt wel een beetje op schimmel) en erosies. Daarna breidt het zich verder uit. Diepe zweren zien we eigenlijk niet. En ook zijn er geen afwijkingen te zien op het (mond)slijmvlies of op de overgangen van huid naar slijmvlies. Vaak doen de tenen en voetzolen ook mee. De voetzolen zijn droog, verdikt en vertonen kloofjes.
Meestal maakt de patiënt verder een gezonde indruk.

Pemphigus erythematosus

Je zou kunnen zeggen, dat Pemphigus erythematosus een lichte vorm is van Pemphigus foliaceus. De afwijking beperkt zich meestal tot hoofd, gezicht en voetzolen. Depigmentatie van bijvoorbeeld neus, lippen en oogleden.

Pemphigus vulgaris

Pemphigus vulgaris is een ernstiger vorm. Hierbij treden weliswaar ook kaalheid, korstjes, pukkeltjes, blaasjes, schilfers, rode ronde plekken met een randje (lijkt wel een beetje op schimmel) en erosies op. Maar we zien bovendien diepe zweren (dus diepere lagen worden aangetast). We zien ook laesies in de mondholte en op de overgangen van huid naar slijmvlies: lippen, neusopeningen, oogleden, vulva, voorhuid en anus. Vaak is de huid in liezen en oksels aangetast.
We zien daarbij dan ook regelmatig gebrek aan eetlust, depressie en koorts. Voor een belangrijk deel door de secundaire infecties.

Rasgevoeligheid en leeftijd
Er wordt aangegeven, dat er geen duidelijke rasgevoeligheid bestaat. In andere literatuur vinden we als gevoelige rassen:

Pemphigus foliaceus:
Akita Inu , Bearded Collie, Chow Chow, Teckel, Doberman Pinscher, Finse Spits, New Foundlander, Schipperke.

Pemphigus erythematosa:
Collie, Duitse Herder en Sheltie.

De ziekte wordt het meest gezien bij reuen en teven van middelbare en oudere leeftijd.

Diagnose
De diagnose wordt gesteld op basis van het klinische beeld, de gebleken hardnekkigheid van de afwijking, aangevuld met cel- en/of weefsel onderzoek in een biopsie. Ook door middel van de zogenoemde immunofluorescentie techniek kunnen we de specifieke antilichamen aantonen en dus ook de diagnose stellen.

Lupus
We onderscheiden 2 vormen van Lupus. De huidvorm en de gegeneraliseerde vorm. De eerst noemen we Discoide Lupus Erythematosus (DLE), de tweede Systemische Lupus Erythematosus (SLE).

Bij de eerste zien we ook algemeen ziek zijn met koorts, gewrichtsontsteking e.d. De huidvorm kan gemakkelijk verward worden met Pemphigus.

DLE begint gewoonlijk met depigmentatie van de neusspiegel en / of lippen. Die depigmentatie gaat over in erosies en uiteindelijk in zweren. De localisatie is oren, lippen, neusrug, neusspiegel, (mond) slijmvlies. We vinden DLE zelden in andere gebieden. De localisatie is vergelijkbaar met die bij Pemphigus foliaceus en erythematosus, de ernst van de laesies met die bij Pemphigus vulgaris.

Rasgevoeligheid en leeftijd.

Collie, Sheltie, Duitse Herder, Siberische Husky, Alaska Malamute, Chow Chow en hun kruisingen

Geen vaste leeftijd bekend.

Therapie en prognose
In de dagelijkse praktijk is eigenlijk het onderscheid tussen Pemphigus en Lupus niet zo interessant; hoogstens zullen naam en vorm iets zeggen over de prognose.
De behandeling is gelijk. Algemeen geldt, dat de ziektes met behandeling niet levensbedreigend behoeven te zijn. In een beperkt aantal gevallen treedt volledige genezing op (dus geen behandeling meer nodig), in een ander klein deel van de gevallen verslechtert de algemene situatie ondanks behandeling.
In de meeste gevallen is dus behandeling levenslang nodig. Het vervelende is, dat de behandeling vaak nare bijwerkingen heeft.
In de reguliere diergeneeskunde zijn de belangrijkste middelen: corticosteroïden (o.a. prednison) en een onderdrukker van het immuunsysteem (o.a. Immuran)

Bij secundaire infecties dienen we natuurlijk antibiotica toe. En omdat het om een gestoord immuunsysteem gaat kunnen weerstandsverhogende maatregelen een bijdrage aan de verbetering van de klachten leveren. Ik denk daarbij aan verbetering of aanvulling van de voeding. Voedingssupplementen zoals vitaminen en essentiële vetzuren zullen zeker een positieve rol kunnen spelen.

Het is met betrekking tot de bijwerkingen bij een levenslange behandeling met o.a. prednison steeds maar weer de vraag of we de hond er echt een plezier mee doen. Ontembare honger, onlesbare dorst, vetzucht en slaperigheid, alle bijwerkingen van prednison, dragen zeker niet bij tot het gevoel van welbevinden, integendeel. Omdat iedere hond verschillend reageert op deze medicijnen moet ook bij iedere hond individueel die vraag gesteld worden.

Homeopathie
De behandeling met homeopathie is dikwijls erg teleurstellend. Een deel van de successen kan verklaard worden door een spontane genezing. Een deel zal best wel kunnen verbeteren of zelfs genezen door de homeopathie.
Daarbij moet ten eerste aangetekend worden, dat zeer ernstige gevallen vrijwel zeker ook niet op homeopathie zullen reageren. Ten tweede, dat, als we besluiten een Pemphigus of Lupus met homeopathische middelen te behandelen, er altijd volgens de regels van de kunst het best passende constitutie- of typemiddel gevonden dient te worden. Een complex middeltje voor huidklachten of een kruiden tinctuur zoals van Echinacea pupurea hebben slechts een symptomatisch en dus een tijdelijk effect.

Kortom het zijn lastige patiënten, die in de meeste gevallen, helaas, toch regelmatig of blijvend behandeld moeten worden met medicijnen met vervelende bijwerkingen.