Ziekte van Cushing
De ziekte
De ziekte van Cushing is een aandoening waarbij er een overproductie
plaatsvindt van glucocorticosteroïden (prednison-achtige stoffen). Er
wordt dan ook wel gesproken van chronisch hyperadrenocorticisme. Het
belangrijkste natuurlijke glucocorticosteroïd is cortisol.
Glucocorticosteroïden (hierna kortweg aangeduid als cortisol) worden
gemaakt in de bijnierschors. De bijnier is een klein orgaantje dat, zoals
de naam al doet vermoeden, vlakbij de nier ligt. De bijnieren worden bij
de aanmaak van cortisol gestuurd door een ander orgaantje: de hypofyse. De
hypofyse ligt in de hersenen en heeft onder andere als taak op grond van
de concentratie cortisol in het bloed stimulerende of remmende signalen af
te geven naar de bijnier. Is de cortisol concentratie in het bloed te
laag, dan zal de hypofyse het hormoon ACTH (=adrenocorticotroop hormoon)
afgeven waardoor de bijnier gestimuleerd wordt om meer cortisol te gaan
produceren. Een hoge concentratie cortisol in het bloed zal de hypofyse
juist afremmen om ACTH af te geven. Dit heet een "feed back
systeem". Treden er in dit mechanisme fouten op, dan kan dit tot een
overproductie van cortisol leiden, waardoor de ziekte van Cushing
ontstaat.
| Oorzaken | |
| Er zijn grofweg drie oorzaken aan te duiden waardoor er in deze regulatie fouten kunnen optreden: | |
| 1. | De hypofyse produceert teveel ACTH (dit is het geval bij 80-85% van de dieren met de ziekte van Cushing). In de meeste gevallen ontstaat de overproductie van ACTH door een tumor in de hypofyse; zo'n tumor reageert dus ook niet op het hierboven beschreven "feed back systeem". |
| 2. | De bijnierschors zelf is te actief en produceert teveel cortisol. Meestal is dit ten gevolge van een tumor in de bijnierschors, die cortisol produceert onafhankelijk van de stimulatie door de hypofyse. |
| 3. | Door een langdurige therapie met prednison(achtige stoffen) kan ook het beeld van de ziekte van Cushing ontstaan. |
Ziektebeeld
Het ziektebeeld ontstaat doordat de chronisch te hoge
cortisol-concentratie een aantal processen in de stofwisseling negatief beïnvloedt.
Zo raakt de suikerstofwisseling gestoord en de eiwitstofwisseling en de
opslag van vetten verloopt abnormaal. Door de immuunsuppressieve
eigenschappen van cortisol raakt ook de afweer in het gedrang.
De meest opvallende symptomen die kunnen worden waargenomen zijn:
Bovendien kan er tegelijk met de ziekte van Cushing suikerziekte aanwezig
zijn, doordat de hoge cortisol spiegel de werking van insuline tegengaat.
Diagnose
Om de diagnose te stellen is een test nodig in de urine. Om zowel de
diagnose "ziekte van Cushing" te stellen en om uit te vinden of
de fout in de hypofyse ligt of in de bijnier zelf (zie boven) moet er
gedurende 3 opeenvolgende dagen urine worden opgevangen. Na de tweede keer
urine opgevangen te hebben moeten er (3 x daags) tabletten worden
ingegeven. De urinemonsters worden in het laboratorium van de
Universiteitskliniek voor Gezelschapsdieren onderzocht op de zogenaamde
cortisol/kreatinine ratio. Aan de hand van de hoogte van deze ratio en de
reactie op de ingegeven tabletten kan worden vastgesteld of er inderdaad
sprake is van Cushing en waar de oorzaak ligt. Voor deze test kunt u bij
ons in de kliniek een pakketje krijgen met 3 potjes voor de urine waarop
de gegevens van uw huisdier reeds aangegeven zijn, de tabletten, een
gebruiksaanwijzing, het reeds ingevulde formulier voor het laboratorium en
een kant en klare envelop voor verzending naar het laboratorium van de
universiteitskliniek. De uitslag van de test en de interpretatie ervan
krijgt u vanzelfsprekend via de dierenarts te horen. Een schema voor de
interpretatie van de test vindt u onderaan deze handout. De interpretatie
van de test moet echter niet te zwart-wit gezien worden en er moet tevens
rekening gehouden worden met het klinische beeld en aanwijzingen in het
bloedonderzoek. Bloedonderzoek kan door middel van de meting van
alkalische fosfatase (een leverenzym) en thermoresistent alkalische
fosfatase (AF 65º C) ook aanwijzingen opleveren voor de ziekte van
Cushing.
Therapie
Er bestaan behandelingen voor de ziekte van Cushing. Een zogenaamde
hypofyse-afhankelijke
Cushing (zie boven) kan behandeld worden door middel van een soort
chemotherapie. Het middel heet Lysodren® en het is een middel dat de
gehele bijnierschors vernietigd. Zo zal dus de overmaat aan
cortisolproductie tegen worden gegaan, echter ook de productie van de
zogenaamde mineralocorticoïden (nodig voor de water en zouthuishouding in
het lichaam) komt erdoor stil te liggen. Bovendien heeft het lichaam
natuurlijk wel een bepaalde hoeveelheid cortisol nodig, zodat de stoffen
die door deze behandeling gaan missen levenslang aangevuld moeten worden.
Als er sprake is van een goedaardige hypofyse tumor is ook een operatie
mogelijk. Deze operatie wordt gedaan in de Universiteitskliniek voor
Gezelschapsdieren. Na deze operatie moeten er ook levenslang medicijnen
gegeven worden om de verloren functies van de hypofyse op te vullen. Is er
sprake van een bijniertumor dan zal de beste optie voor behandeling in het
algemeen het chirurgisch verwijderen van de tumor zijn. Helaas is dit niet
altijd mogelijk, omdat deze tumoren niet altijd operabel zijn en soms zijn
er al uitzaaiingen zodat opereren niet zinvol is. Over het algemeen
reageren deze tumoren niet zo goed op de Lysodren® therapie. Een
hypofyse-afhankelijke Cushing heeft dus een wat betere prognose dan een
bijnier-afhankelijke Cushing. U zult begrijpen dat een behandeling van de
ziekte van Cushing niet zonder een intensieve begeleiding en controle door
de dierenarts zal kunnen plaatsvinden.
Een homeopathische behandeling is wel voorhanden, maar biedt geen
genezing! Er mag slechts een vermindering van de symptomen verwacht
worden.
Interpretatie cortisol/kreatinine ratio's in de urine
Ratio's eerste twee dagen groter dan 10 : ziekte van Cushing
Ratio van derde dag minimaal 50% lager dan van eerste twee dagen: hypofyse-afhankelijke Cushing
Ratio van derde dag minder dan 50% lager dan van eerste twee dagen: bijniertumor is mogelijk, doorverwijzing voor echo van de bijnieren en/of andere laboratorium testen is aan te raden
Ratio's van eerste twee dagen kleiner dan 10, maar ratio van derde dag niet gedaald: toch sterk verdacht van Cushing, meer diagnostiek is nodig (doorverwijzing kan zinvol zijn)