Instrumenten - Materiaal
- Scherp/zacht koper - Klankproductie -
Mondstukken - Mechaniek - Ventielen -
Gebruik koperinstrumenten - Bouw mondstuk
Informatie voor koperblazers
Instrumenten zijn:
- cornetten
- hoorns, waaronder ook Wagnertuba's
- saxhoorns, waaronder bugel, althoorn en bariton (let wel: niet de saxofoons, welke tot de houtblazers worden gerekend)
- trombones waaronder de alt-, tenor-, bas-, en contrabastrombone
- trompetten, waaronder ook natuurtrompetten
- tuba's (zoals bastuba en eufonium)
ga naar boven
Materiaal
De meeste koperblaasinstrumenten zijn van messing gemaakt. De benaming betreft echter niet het materiaal waarvan het instrument is gemaakt, maar de wijze waarop de toon wordt gevormd. Bij een koperblazer is dat door lucht te blazen door de gespannen lippen van de bespeler, die tegen een mondstuk gehouden worden dat grofweg de vorm heeft van een trechter. Daarom valt de (grotendeels houten) serpent toch onder de koperinstrumenten.ga naar boven
Scherp en zacht koper
Koperen blaasinstrumenten kunnen verder worden ingedeeld in 'zacht' en 'scherp' koper. Het 'zachte koper' heeft een zachtere, ronde klank. 'Scherp koper' heeft een scherpere, schellere klank. Het verschil in klank wordt veroorzaakt door een verschil in bouw van het instrument. Zachte koperen blaasinstrumenten bestaan uit een buis die steeds wijder wordt (conisch). Voorbeelden zijn de bugel, de eufonium en de tuba's. Scherpe koperen blaasinstrumenten bestaan uit een buis die tot aan de beker niet in diameter verandert (cilindrisch). Voorbeelden zijn de trombones en de trompetten. De hoorns en de en cornetten behoren tot een derde groep, die zowel cilindrische als conische buis bevat.ga naar boven
Klankproductie
Koperblaasinstrumenten bestaan uit drie elementen:- mondstuk
- buis
- Klankbeker
ga naar boven
Mondstukken
Een hoorn heeft een trechtervormig mondstuk, in tegenstelling tot trompet, trombone en tuba. Die bezitten een kegelvormig mondstuk. Het mondstuk is bijna het belangrijkste onderdeel van het instrument. De bouw en de vorm van het mondstuk variëren van muzikant tot muzikant en moeten aangepast zijn aan de anatomie van de lip van de speler. De een kan bijvoorbeeld een betere klank produceren op een mondstuk, terwijl de andere er niet kan op spelen.zie verder bouw mondstukken
ga naar boven
De verschillende vormen van mondstukken:
Mechaniek
Zoals eerder gezegd verlaagt de klank door het verlengen van de buislengte en verhoogt de klank door het verkorten van de buislengte. Dit verlengen gebeurt bij de trompet, bugel, tuba, euphonium, bastuba, ventieltrombone met het indrukken van ventielen (pistons) die de lucht omleiden via een andere buis.ga naar boven
De werking van de ventielen:
Als men bij de trompet het eerste ventiel induwt, verlaagt de natuurtoon die men d.m.v. een bepaalde lipspanning creëert met 1 toon.Als men bij een trompet het tweede ventiel induwt, verlaagt de natuurtoon die men d.m.v. een bepaalde lipspanning creëert met½ toon.
Als men bij een trompet het derde ventiel induwt, verlaagt de natuurtoon die men d.m.v. een bepaalde lipspanning creëert met 1½ toon.
Bij de trombone maakt men gebruik van een schuif waardoor men de volledige lengte van de buis kan vergroten of verkleinen. Het verlagen is weer gebaseerd op de natuurtonen (uitzondering: ventieltrombone).
ga naar boven
Het gebruik van de koperinstrumenten
De kopers worden vooral gebruikt in Harmonieën, Fanfares en Brassbands waar ze dikwijls een solistische functie uitoefenen. Daarnaast gebruikt men de kopers vaak in symfonische orkesten en kamerorkesten. De hoorn speelt in het symfonische orkest bijvoorbeeld een heel belangrijke rol en geeft een belangrijke tint aan de klankkleur van het symfonieorkest.Het leuke aan koperinstrumenten is dat je vrij gemakkelijk kan overstappen van het ene naar het ander instrument. Neem nu bijvoorbeeld een trompettist, deze kan gemakkelijk tegelijk een bugel bespelen en een kornettist zijn. Dezelfde rim- en cupdiepte voor de mondstukken zijn wel vereist! Het is ook wenselijk om op een gespecialiseerd mondstuk te spelen dat hoort bij het instrument, speel bijvoorbeeld geen bugel met een aangepast trompetmondstuk.
ga naar boven
Bouw mondstukken
Een mondstuk bestaat (hoofdzakelijk) uit de rim, de cup, de throat en de backbore. In het Nederlands? De rim is de boord, rand; de cup is de beker, kelk of kom; de throat is de keel van het mondstuk en de backbore is de achterboring. Bij de keuze van een mondstuk met een bepaalde configuratie (een brede rim, een diepe cup en een kleine throat) moet je er echt van bewust zijn wat de effecten van die eigenschappen zijn. Alles moet echter in balans zijn, veel hangt ook af welke boring je trompet heeft. Is het een Medium (M): 11,55mm; Medium Large (ML): 11,66mm; een Large (L): 11,77mm of een Extra Large(XL): 12,07mm boring
- Rim (boord):
-
- Wijde rim (7 mm): vergroot de uithouding (aan een wijde rim moet je wél lang wennen!)
- Smalle rim (5 mm): vergroot de flexibiliteit, het bereik
- Afgeronde rim: verbetert het comfort
- Scherpe rim: vergroot de briljantie van de klank en de precisie van een tongslag
- Cup (beker):
-
- Grote cup: vergroot het klankvolume, controle
- Kleine cup: verlicht het vermoeien, zwakheid
- Diepe cup (14 mm): verdonkert, vervaagt, versombert de toon
- Ondiepe cup (6 mm): verheldert de toon, verbetert de respons (vooral in het hoge register)
- Throat (keel van het mondstuk):
-
- Grote throat: vergroot de vrijheid van blazen, het volume, de klank; verscherpt het hoge register
- Kleine throat: vergroot de weerstand, uithouding en briljantie; verflauwt het hoge register
- Backbore (achterboring):
-
- De backbore is meestal standaard verbonden aan een bepaalde configuratie van rim-cup-throat. Een backbore definiëren is dus niet noodzakelijk maar deze is wel van invloed.