7.0 Van Ostaijen tot Oosterhoff
7.1 Van Ostaijen Elektries
De animaties die onderdeel uitmaken van deze scriptie, zijn niet slechts ter illustratie van de stelling die ik hier verdedig opgenomen, maar dragen wezenlijk bij aan de argumentatie van dit betoog. Sterker nog, wanneer ik had nagelaten ten minste een aantal delen uit Bezette Stad elektronisch te animeren, zou de e-poëtische potentie van de bundel onzichtbaar zijn gebleven en derhalve erg moeilijk aantoonbaar zijn geweest. Daarom heb ik alvorens te beginnen met schrijven, mijn stelling eerst in de digitale praktijk gebracht met behulp van het computerprogramma Flash MX van Macromedia.
Het bleek relatief eenvoudig om Van Ostaijen's gedichten met Flash te bewerken tot geanimeerde woordbeelden, waarmee ik niet alleen doel op het gebruiksgemak van de toepassing, maar ook op een zekere geschiktheid van de poëtische tekst voor de bewerking tot elektronisch gedicht. Met andere woorden, de gedichten in Bezette Stad lenen zich bijzonder goed voor een 'geanimeerd' bestaan in een digitale omgeving. Hierbij moet worden opgemerkt dat de bundel reeds in 1996 voor het eerst is omgezet in een elektronisch formaat, dat verdeeld over twee diskettes door uitgeverij Album is uitgegeven met de titel 'Van Ostaijen Elektries'.
Op een verouderde website van Album staat een tekst van medeoprichter Louis Stiller, waarin hij met enige weemoed toelichting geeft bij "de opkomst en nedergang van de eerste exclusief elektronische uitgeverij in de Nederlanden". In relatie tot de uitgave 'Van Ostaijen Elektries', die ter gelegenheid van de honderdste geboortedag van de dichter verscheen, schrijft Stiller onder meer het volgende: "Als Van Ostaijen nu geleefd had, was ie Macromedia-programmeur geworden, was ons idee. Misschien ter zelfbevestiging, maar ook om de discussie over het medium op scherp te zetten". (zie website)
Het leek er even op dat 'Van Ostaijen Elektries' voorgoed in de ondoorgrondelijke archieven van Abum was zoekgeraakt, en een digitale rondgang langs de catalogi van bibliotheken (in Nederland en België) leverde ook niets bruikbaars op. Op deze plek had ik daarom eigenlijk al het volgende geschreven:
Misschien is dit wel typerend voor de zwakte van het digitale medium en in het bijzonder de elektronische poëzie, die vaak maar een beperkte tijd toegankelijk is op het internet of op een schijfje wordt gedrukt dat na verloop van tijd onleesbaar wordt of gewoonweg kwijtraakt.
Hoewel deze opmerking zonder twijfel geldt voor veel digitale werken, bleek ze iets te voorbarig voor wat betreft de uitgave 'Van Ostaijen Elektries', die ik uiteindelijk toch nog in handen heb gekregen, dankzij Peter Mertens, voormalig Art Director van Album. Om een kleine indruk te kunnen geven van (waarschijnlijk) de eerste elektronische vertolking van Bezette Stad, heb ik een viertal screenshots uit het e-gedicht 'Bordel' onder elkaar gezet:
De beeldschermtypografie van Pieter Boddaert is tamelijk eenvoudig, in vergelijking met veel hedendaagse varianten, maar komt qua vormgeving in de buurt van de drukletters die Van Ostaijen gebruikte. Ook de animatie-effecten zijn niet erg ingewikkeld, en beperken zich hoofdzakelijk tot in- en uitlopende regels, knipperende woorden en 'oplossende' tekstdelen. Toch geeft het werk al een aardig (bewegend) beeld van het e-poëtische vermogen dat schuilgaat onder de oppervlakte van Bezette Stad. Wellicht wordt er over een jaar of tien opnieuw een poging ondernomen om Van Ostaijen's werk te animeren, en wat het resultaat daarvan ook moge zijn, feit is dat de bewerkingen die onderdeel uitmaken van deze scriptie dan al weer sterk verouderd zullen overkomen.
