6.3 Dialogiciteit

 

The poetic signified refers to other discursive signifieds, so that in the poetic utterance several other discourses are readable. Thus is created, around the poetic signified, a multiple textual space the elements of which are capable of being applied in the concrete poetic text. We will call this space intertextual. Fixed in intertextuality, the poetic utterance is a subset of a larger set which is the space of the texts applied in our set.

Julia Kristeva (Semeiotiké)

 

De intertekstualiteit van Bezette Stad komt tot uitdrukking in de vele (verkapte) citaten die de bundel doorkuisen. Door de externe fragmenten zonder aanhalingstekens tussen de overige (tekst)elementen te plaatsen wist Van Ostaijen een meer organische, niet-hiërarchische ordening te bewerkstelligen. Het gevolg hiervan is dat zijn eigen woorden dezelfde waarde vertegenwoordigen als die van elke andere stem in de bundel. Dit verschijnsel wordt door de Russische literatuurwetenschapper Michaïl Bachtin "dialogiciteit" genoemd en omvat een samenspel van meerdere stemmen op basis van gelijkwaardigheid (Bogman, 1991, p. 106). Ondanks het feit dat Bachtin het genre van de poëzie per definitie tot de monologische literatuur rekende, kan Bezette Stad als een toonbeeld van een door en door dialogisch werk worden beschouwd.

 

In De Stad als Tekst verdedigt Bogman deze zienswijze door te refereren aan een tegenspraak in de studie van Bachtin, die volgens eerstgenoemde de uitsluiting van poëzie als dialogisch medium onmogelijk kan volhouden wanneer hij (Bachtin) eveneens poneert: "Die dialogische orientierung ist jedem Wort eigentümlich. Sie ist die natürliche Einstellung jedes lebendigen Wortes" (idem, p. 106). Dat de scherpe demarcatie tussen proza en poëzie op het gebied van de 'dialogiciteit' onhoudbaar is kan met spitsvondige argumenten worden aangetoond, maar blijkt misschien wel beter uit de praktijk, waarbinnen een werk als Bezette Stad buitengewoon veelzeggend is. Het dialogische karakter van de bundel komt in alle delen naar boven, maar vooral het laatste hoofdstuk, 'De Aftocht' genaamd, is mijns inziens exemplarisch te noemen voor de manier waarop Van Ostaijen verschillende stemmen op elkaar laat inspelen. In een razend tempo ("plots / gaan alle uurwerken snel") trekt een breed scala van teksten aan het oog van de lezer voorbij; een beknopte indruk volgt.

 

Op dit werk is een Creative Commons Licentie van toepassing | Gerealiseerd door Design by Dumont.