4.7.1 Voorbeeld 1

 

Een van de meest eenvoudige ritmes komt tot uitdrukking in het gelijkmatige marcheren van Duitse soldaten:

 

eins zwei      eins zwei      eins zwei      eins zwei

 

Vrijwel iedereen zal zich het stampende geluid van zware laarzen wel voor de geest kunnen halen en de korte regelmatige intervallen tussen de woorden passen bij de strakke maat waarin doorgaans wordt gelopen. Hoewel de duur van de tussenpozen niet op de milliseconde nauwkeurig kan worden bepaald, is het in ieder geval duidelijk dat de rusten aanzienlijk minder ruimte van de pagina in beslag nemen dan de repeterende uitdrukking 'eins zwei', wat in het lezen of uitspreken vertaald kan worden in een ritme dat deze materiële verhouding in de tijd weergeeft. Bijvoorbeeld door twee tellen toe te kennen aan de woorden 'eins zwei' (1 - 2) en de rust aan te geven met een korte tel (3), waardoor de volgende maat ontstaat: 1 - 2 - 3 - 1 - 2 - 3 - 1 - 2 - 3 - 1 - 2 …

 

De repeterende woordenreeks die Van Ostaijen in het bovenstaande toepast is elementair te noemen, want het gaat hier om een herhalingsvorm die zich in de meest basale processen manifesteert, zoals in het ademhalen van de mens, die zolang hij leeft voortdurend lucht inademt en weer uitblaast. In de poëtica Lessen in Lyriek verwijst Bronzwaer naar het tikken van de klok; een geluid dat door het menselijke gehoor wordt waargenomen als 'tik-tak', maar in feite slechts een herhaling van gelijke tikken inhoudt ('tik-tik-tik') (Bronzwaer, 1993, p. 16). Aan dit verschijnsel ligt de onbewuste psychologische drang (of zelfs dwang) ten grondslag om waarnemingen te periodiseren, en ook bij het lezen of uitspreken van poëzie speelt deze eigenaardige trek een rol. De beleving van een niet bestaande variatie, die voortkomt uit het onvermijdbare periodiseren van reeksen als 'eins-zwei', maakt dat dergelijke eenvoudige herhalingen als ritmisch worden ervaren. Of in de bewoordingen van Bronzwaer: "Periodisering heeft dus te maken met afwisseling, met terugkeer van hetzelfde na het andere, met ritme" (idem, p. 16).

 

Op dit werk is een Creative Commons Licentie van toepassing | Gerealiseerd door Design by Dumont.