1.4 Hypertext avant la lettre

 

Poets understand texts better than most information technologists.

(Jerome McGann, 1991, p. 14)

 

"Computers are not intrinsically involved with the hypertext concept", stelt Nelson, die de voorpagina van een dagblad of de gefragmenteerde inhousopgave van een tijdschrift net zo goed tot het genre van de hyperteksten rekent (Nelson, 1987, ¶1/17). Het is enkel van belang dat de lezer op een geheel ongedwongen en willekeurige (lees associatieve) manier kennis moet kunnen nemen van de verschillende stukken tekst die op dergelijke pagina's voorkomen. Op vergelijkbare wijze werkt de Chinese tekst I Ching, een boek vol oude wijsheden en spreuken dat misschien wel de oer-hypertekst kan worden genoemd. Degene die het papieren orakel raadpleegt om een antwoord te krijgen op een of andere prangende vraag zal via een complex netwerk van symbolen één van de 4096 mogelijke tekstcombinaties voorgeschoteld krijgen.

 

Niet alleen de waarzeggerij, ook de dichtkunst heeft talrijke non-lineaire teksten voortgebracht, waaronder de Calligrammes van Apollinaire. Deze experimentele vormgedichten bestaan uit tekstregels die in verschillende richtingen de pagina opvullen en tegelijkertijd een visueel totaalbeeld vormen zonder dat duidelijk is in welke volgorde de woorden gelezen dienen te worden. Een ander voorbeeld uit de hypertekstuele poëzie is de sonnettenmachine van Raymond Queneau, die niet minder dan Cent Mille Milliard de Poèmes in één boek wist onder te brengen door tien maal veertien regels in elke mogelijke combinatie (dat zijn er dus 10 tot de macht 14) aan de lezer voor te houden. Een knap staaltje techniek (op papier) waar de gebruiker nog het nodige handwerk bij moet verrichten om alle potentiële sonnetten in werking te stellen. Een minstens even indrukwekkend hypertekstueel dichtwerk is de bundel Bezette Stad, die in 1921 door Paul van Ostaijen werd vervaardigd en alleen al vanwege het forse formaat (ongeveer A4) een buitenbeentje vormt. Er is echter meer aan de hand met dit dichtboek, dat wel lijkt geschreven als een poëtische partituur voor een digitale uitvoering van een nihilistisch oorlogsdrama waarbij woord, beeld en geluid samenvloeien in een hyperactueel kunstwerk.

 

Op dit werk is een Creative Commons Licentie van toepassing | Gerealiseerd door Design by Dumont.