"Een Duitsch vliegtuig bij Usquert geland", kopte de Nieuwe Provinciale Groninger Courant op 27 oktober 1939 sensationeel op pagina 2 naast het bericht van de begrafenis van een op Schiermonnikoog aangespoelde Engelse vlieger. Engeland en Duitsland waren sinds 1 september van dat jaar in oorlog .Nederland wilde neutraal blijven. Duitse en Engelse vliegtuigen waren in ons luchtruim niet welkom.

Noodlanding

Dat Duitse toestel was een verkenner met een defekte linker motor. Het was al op verschillende plaatsen in ons land gesignaleerd. De vlieger vond het niet verantwoord om op een motor verder te vliegen. In vrij slecht weer werd rond vijf uur in de middag van de 26e Oktober een geschikte plek gezocht voor een noodlanding. Cirkelend boven het Groninger land kwam het toestel in de buurt van Usquert. Toen waren vanaf vliegveld Eelde al drie Nederlandse jagers opgestegen om de verkenner te onderscheppen. Het toestel was in het slechte weer echter onvindbaar. Rond kwart voor zes maakte de Duitse bemanning met hun Dornier-17 verkenner een noodlanding in de polder. Op het land van H.C.Smit (nu de huidige NAM-lokatie). Het toestel leed zware schade.

Internering

Wie de Duitsers vond is onbekend, maar de marechaussee in Uithuizen werd in elk geval snel gealarmeerd. De drie bemanningsleden van de Dornier brachten hun eerste nacht door op deze militaire politiepost om daarna te worden geinterneerd in het gemoedelijke Fort Spijkerboor bij Amsterdam. Van daaruit werden de drie Duitsers tijdens de meidagen van 1940 via Scheveningen met andere Duitse krijgsgevangenen naar Engeland vervoerd. Een van die anderen was een piloot die eind '39 in het grensgebied bij Nieuweschans was neergekomen. Hij was de verkeerde kant op gelopen.

Rustige maand

Een paar dagen na de noodlanding kwamen de Nederlandse jagervliegers een kijkje nemen bij de Dornier. Kennis van dit vliegtuig zou misschien ooit van pas komen. Ze hadden een rustige oktobermaand achter de rug. Op de 5e werden bij Rottum vier Duitse torpedoboten in Nederlandse wateren gezien. Op de 17e werd een patrouille boven de Dollard door Duitsers vanuit Emden beschoten. De projectielen van de beschieting kwamen neer in Weiwerd, Heveskes en Oterdum. Nederland diende een protest in. Duitsland reageerde laconiek dat de vliegtuigen boven Duits grondgebied hadden gevlogen.

Inlichtingendienst

Een dag na deze opzienbarende noodlanding werd de gecrashte verkenner geinspecteerd door iemand van GSIIIA, de Militaire Inlichtingendienst. Het was Dirk Klop. Geheime papieren vond hij niet. Een maand later zou hij tijdens een berucht grensincident met de Duitsers bij Venlo dodelijk gewond raken.

De Dornier was ondertussen gedemonteerd en in een hangar op Soesterberg opgeborgen. Daar vonden de Duitsers haar na hun inval in mei 1940.

Piloot

In Groningen werd in die meidagen vrijwel niet gevochten: een dode en vier gewonden vielen er aan Nederlandse kant. Ook Usquert werd geruisloos bezet. Daar was toen nog niet bekend dat de 28-jarige piloot Pieter Tako Bierema in de vroege ochtenduren van de 10e mei bij Kijkduin was gesneuveld. Hij was een rijzige figuur met een natuurlijk overwicht. Iemand die in zijn Groningse geboortedorp waaghalzerige capriolen uithaalde met zijn Fokker. Iemand die aan de vooravond van de Duitse inval zijn familie al vertelde dat hij een invasie niet zou overleven.

Vliegbrevet

Twee weken later wordt hij in een kort bericht in het Nieuwsblad van het Noorden gememoreerd; "Tot onze diepe droefheid is reeds den 10den Mei op Ypenburg gesneuveld …" Volgens een uittreksel van zijn dienststaat werd Bierema op 15 februari 1912 in Usquert geboren. Aan trouwen is hij nooit toegekomen. Als "gewoon dienstplichtige van de lichting 1932 uit de gemeente Usquert onder nummer 74" ging hij op 4 oktober 1932 in dienst. Zijn onderdeel was de Schoolcompagnie van de Motordienst. Hij bracht het van korporaal tot vaandrig en ging een jaar later met groot verlof. Bierema komt een paar keer terug van groot verlof en is als hij in mei 1936 begint aan de opleiding tot vlieger, reserve-tweede-luitenant. Het kost hem drie maanden om op vliegveld Soesterberg zijn brevet te halen wat gebeurt op een Fokker lesvliegtuig met dubbele besturing. In het theoretische gedeelte wordt Bierema onderwezen in onder andere mechanica, meteorologie en navigatie. In 1937 bouwt hij vervolgens zijn kennis en vaardigheid uit op andere Fokker-vliegtuigen. Hij wordt dan ook officieel ingedeeld bij de Luchtvaartafdeling. Of hij daar een vast vliegtuig had is niet bekend. Wel stijgt hij nog een treetje op de militaire ladder en wordt op 1 januari 1938 benoemd tot Reserve-eerste-luitenant. Bierema was duidelijk iemand met kwaliteiten.

Kansloos

Een jaar later krijgt hij zijn definitieve toestel. Het is de in 1934 door Fokker geleverde tweedekker D-XVII. Het was toen eind 1939. Bierema voerde een afdeling van deze tweedekkers aan. Vanaf Soesterberg. Hij nam in het voorjaar van 1940 deel aan schijnaanvallen op de Grebbeberg. En hij maakte een noodlanding met de D-XVII 209. Op de FK-51 6 gaf de jonge luitenant les in blindvliegen.
Ondertussen had het Ministerie van Oorlog in de Verenigde Staten de hand weten te leggen op achttien tweepersoons lichte bommenwerpers van de vliegtuigbouwer Douglas. Die moesten tijdens de meidagen uit pure armoede dienstdoen als jager. Dat kregen de vliegers echter pas op 7 mei te horen. Het was een taak waarvoor het vliegtuig niet gebouwd was: veel te traag en niet wendbaar genoeg. Kansloos in een luchtgevecht met de snelle en wendbare Duitse jagers. "Ze werden binnen het uur als wilde eenden uit de lucht geschoten" herinnerde een collega-vlieger zich later.

10 Mei

Bierema vloog de 381. Hij was patrouillecomandant van 'Lodewijk'. Een radioroepnaam die vlak voor de start was verzonnen. De opdracht voor alle vliegtuigen was: 'Algemeen alarm - opstijgen' en kort daarop: 'Aanvallen'. In formaties van twee en drie moesten de Douglas vliegtuigen de Duitsers bestoken. In de vroege morgen van die 10e mei stonden de vliegtuigen op Ypenburg klaar voor een onmiddellijke start. Om 3.55 uur begon vanuit het westen de Duitse aanval. Het vliegveld werd beschoten en gebombardeerd. De Douglassen gierden over de startbaan en stegen op. Ook Bierema. Met het uniform over zijn pyama.
Boven zee stegen de vliegtuigen tot een flinke hoogte. Nog even was er radiocontact met Ypenburg. Positie en hoogte werd doorgegeven. En dat men aan ging vallen. Daarna werd het spoedig stil.

Mislukte noodlanding

Bierema kon zijn patrouille niet bij elkaar houden. Het was ieder voor zich. Fel beten de Nederlandse vliegtuigen van zich af, maar het was kansloos. Bierema schoot al zijn munitie leeg op Duitse jagers en bommenwerpers en probeerde toen naar vliegveld Haamstede uit te wijken. Bij Hoek van Holland werd zijn Douglas echter belaagd door Duitse Messerschmidt jagers. Een andere piloot zag hoe Bierema's noodlanding op het strand bij Rozenburg mislukte. Ook een tweede poging faalde. Vijf minuten later, om 5.35 uur, werd de 381 in een luchtgevecht met drie Duitse jagers neergeschoten. Even buiten Hoek van Holland stortte de Douglas in zee. Bierema en zijn boordschutter en vriend Wim Faber kwamen om, maar het duurde nog tot 18 juni voordat hun lichamen werden geborgen.

Postuum

Tako Bierema werd in Usquert begraven. Het hele dorp rouwde. Aan hem werden na de oorlog postuum het Vliegerkruis en het Oorlogsherinneringskruis met de gesp "Nederland Mei 1940" togekend. Vlak na de oorlog kreeg een kazerne van de luchtmacht in Appingedam zijn naam. Maar welke 'Damster' weet nu nog dat er tot begin jaren vijftig aan de Stationsweg een Tako Bierema kazerne heeft gestaan?! Bekender zal de weg zijn die in Appingedam nog steeds naar hem is vernoemd. De herinnering aan deze Usquerter zal ok nog voortduren in Rijswijk. Daar heeft eveneens een straat zijn naam gekregen.